بحث کالای قاچاق امروزه به یکی از مسائل مهم در جامعه تبدیل شده است. در گذشته گمرکات به منظور گرفتن مالیات از تجار وجود داشت اما چیزی به نام قاچاق پیدا نشده بود. با مرور زمان و اهمیت مرزهای بین المللی ورود برخی کالا ها به کشور ها ممنوع شد که به آنها کالای قاچاق می گفتند.
کالای قاچاق چیست؟
بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز هر گاه تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا رعایت نگردد و یا اینکه اصلا این تشریفات نقض گردد، کالای مذکور که بدون مجوز قانونی وارد و یا خارج شده است، کالای قاچاق خواهد بود. این کالا در هر جا عرضه و یا یافت گردد ضبط خواهد شد و مشمول مجازات مقرر قانونی قرار خواهد گرفت.
برای مثال چنانچه شرکتی بدون اخذ مجوز های قانونی مربوط به واردات چای، اقدام به واردات چای به کشور کند این اقدام غیر قانونی بوده و کالای وارد شده قاچاق محسوب می شود. مثلا اگر مسافری همراه خود وسایل قمار داشته باشد از آنجا که ورود چنین وسایلی به کشور ممنوع است این وسایل قاچاق محسوب می شوند و ضبط می گردند.
یا همچنین ورود مواد مخدر به کشور توسط هر شخص از هر مبادی که صورت بگیرد قاچاق محسوب می شود مگر اینکه با مجوز قانونی مثلا برای امور درمانی وارد شوند.
انواع کالای قاچاق
لازم به ذکر است که موارد قاچاق تنها به کالا و ارز محدود نمی شود و امروزه قاچاق انسان نیز صورت می گیرد. قاچاق انسان ممکن است به دلایل مختلفی صورت بگیرد که مختصرا آن را توضیح دادیم. در پایین به بررسی بیشتر کالای قاچاق پرداختیم.
قاچاق انسان
قاچاق انسان نه تنها به موجب قوانین داخلی بلکه به موجب قوانین و مقررات بین المللی جرم انگاری شده است. در تعریف قاچاق انسان می توان گفت هرگونه ورود و یا خروج و یا ترانزیت قانونی یا غیر قانونی انسان از مرز های بین المللی کشور با اجبار و اکراه و تهدید یا خدعه و نیرنگ و …. به منظور سوء استفاده از انسان ها مانند استثمار جنسی.
همانطور که پیش تر گفتیم قاچاق انسان ممکن است اهداف متفاوتی مانند ازدواج، بردگی، فحشاء، برداشت اعضاء و جوارح داشته باشد. مجازات قاچاق انسان اگر مشمول عناوین شدید تری چون محاربه و افساد فی الارض و … نشود حبس از دو تا ده سال و پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر وجوه یا اموال حاصل از بزه دیده و اموالی که از طرف بزه دیده یا شخص ثالث وعده پرداخت آن به بزهکار داده شده است می باشد.
لازم به ذکر است تمامی اشیاء و وسایلی که به این منظور استفاده می گردند و عالما عامدا به این امر اختصاص داده شده اند به نفع دولت ضبط خواهد شد.
قاچاق ارز
یکی از موارد مبتلا به مخصوصا برای مسافرین خارجی بحث ورود و خروج ارز ( پول خارجی) به کشور است. در این خصوص قانونگذار مقررات مفصلی ایجاد کرده است که در پایین به توضیح بیشتر آنها می پردازیم.
بر اساس ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق موارد زیر مشمول قاچاق ارز خواهد بود:
- هرگونه اقدام به ورود یا خروج ارز از کشور که بدون رعایت ضوابط مربوطه که شورای تامین پول و اعتبار تعیین می کند صورت گیرد. بر همین مبنا مقرر شده است که هر مسافر به میزان ده هزار یورو یا معادل آن می تواند به کشور ایران وارد کند و بیشتر از آن قاچاق محسوب می شود مگر اینکه مسافر مجوز قانونی از بانک مرکزی دریافت کرده باشد.
لازم به ذکر است اگر سفر برای خارج شدن از ایران و به وسیله مرز های هوایی صورت بگیرد هر مسافر به میزان ۵۰۰۰ یورو یا معادل آن می تواند ارز از کشور خارج کند. اگر خروج از مرز زمینی یا ریلی یا دریایی باشد، مسافرین تنها حق خروج ۲۰۰۰ یورو یا معادل آن از سایر ارز ها از کشور را دارند. اگر میزان ارز خروجی از این مقدار بیشتر باشد قاچاق محسوب می شود مگر اینکه از بانک مرکزی مجوز دریافت شده باشد.
در صورتی که مسافر هستید و ارزی بیشتر از مقدار مجاز همراه خود دارید برای دریافت مجوز قانونی می توانید کتبا یا شفاها این امر را به گمرک اطلاع دهید یا از طریق سیستم گمرک آن را ثبت نمایید در غیر اینصورت ارز شما قاچاق محسوب می شود و ضبط خواهد شد.
- هرگونه انجام معاملات ارز قاچاق در کشور تحت هر عنوان، قاچاق محسوب می شود.
- هرگونه نگهداری ارز بیش از مقدار مجاز قانونی و بدون مجوز توسط اشخاص، قاچاق محسوب می شود.
بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی نگهداری ارز تا ده هزار یورو یا معادل آن برای هر شخص مجاز است اما بیشتر از آن نیازمند ارائه مستندات است. لازم به ذکر است دستور العمل بانک مرکزی در این خصوص ممکن است هر ساله یا هر چند سال تغییر کند.
- عدم ثبت معاملات ارزی یا ثبت ناقص یا خلاف واقع معاملات ارزی توسط صرافی ها و موسسات مجاز نیز مشمول قاچاق ارز می باشد.
مجازات قاچاق ارز برای ارز ورودی به کشور علاوه بر ضبط آن به نفع دولت، جریمه نقدی یک تا دو برابر بهای ریالی ارز مذکور است. این جریمه در خصوص ارز خروجی دو تا چهار برابر بهای ریالی ارز مذکور است.
مجازات نگهداری، عرضه و فروش ارز قاچاق علاوه بر ضبط ارز مذکور در مرتبه اول جریمه نقدی معادل دو برابر ارزش بهای ریالی ارز قاچاق می باشد و در مرتبه دوم چهار برابر ارزش بهای ریالی ارز قاچاق می باشد.
قاچاق کالا
قاچاق کالا به انواع مختلفی تقسیم می شود که با نوع آن کالا و مقررات مربوط به آن در ارتباط است. کالا های وارداتی و صادراتی به یک اعتبار به موارد زیر تقسیم می شوند:
- ۱. قاچاق کالا های مجاز: در واقع این کالا ها، کالا هایی هستند که ورود یا خروج آنها از کشور با رعایت تشریفات گمرکی بلا مانع هستند و دیگر نیاز به کسب مجوز های قانونی ندارند. مانند لباس، زعفران، پارچه، چادر مشکی، انواع کفش، انواع خودرو و … .
البته لازم به ذکر است همچنان تشریفات و حقوق گمرکی برای ورود یا خروج کالا های مجاز باید رعایت گردد و تنها نیازی به اخذ مجوز برای کالا های مجاز نمی باشد.
بر این اساس چنانچه کالای وارداتی یا صادراتی مجاز باشد اما تشریفات مربوط به گمرک مانند تسلیم اظهارنامه و پرداخت حقوق گمرگی، عوارض و… صورت نگیرد و کالا بدون رعایت این تشریفات از گمرک خارج شود مشمول قاچاق کالا می شود هرچند بعدا این قضیه کشف گردد.
لازم به ذکر است اگر خارج کننده ی کالا بدون رعایت تشریفات گمرکی، کسی غیر از صاحب کالا یا نماینده قانونی وی باشد گمرک عین کالا و در صورت نبود آن، ارزش کالا را از متخلف اخذ می کند و پس از کسر حقوق گمرکی آن را به صاحبش مسترد می کند. مرتکب طبق مقررات کیفری نیز تعقیب می شود.
- ۲. قاچاق کالای مجاز مشروط: اصولا ورود یا خروج این کالا ها به کشور اشکالی ندارد و ممنوع نمی باشد اما برای ورود یا خروج آنها باید تشریفات گمرکی انجام شده و مجوز های مربوطه اخذ گردد. در غیر اینصورت و در صورت عدم دریافت مجوز ورود و خروج چنین کالایی قاچاق محسوب می شود. مانند دارو و شیر خشک کودکان.
چنانچه کالای مجاز مشروطی تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط دیگری که حقوق گمرکی آن کمتر است، به نام یا به وسیله اسناد خلاف واقع بیان گردد مشمول قاچاق گمرکی کالا خواهد بود و علاوه بر اخذ حقوق گمرکی، متخلف به پرداخت جریمه محکوم می شوند.
- ۳. قاچاق کالا های ممنوع (غیر مجاز): این عنوان به کالا هایی اطلاق می شود که اصولا ورود آنها به کشور و یا خروج آنها از کشور به کلی ممنوع است و در این خصوص در حالت عادی به اشخاص مجوز اعطاء نمی شود. ورود موقت و عبور کالا های ممنوعه در داخل کشور اصولا امکان پذیر نیست مگر در موارد خیلی استثنایی که باید از نهاد خاص یا وزارت خانه مربوطه مجوز خاص دریافت شود.
قانونگذار بنا به مصالحی مثل منافع ملی و محدویت های شرعی، ورود یا صدور این کالا ها را ممنوع دانسته است. مانند مشروبات الکلی، اسلحه، اشیاء قیمتی، تجهیزات ماهواره، مواد مخدر و… .
بر اساس قانون امور گمرکی ورود یا خروج کالا به کشور به طور غیر مجاز یا از مسیر غیر مجاز در صورتی که کالا ممنوع باشد قاچاق گمرکی محسوب می شود و کالا به نفع دولت ضبط می شود.اظهار کردن کالای ممنوع یا غیر مجاز تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط نیز قاچاق محسوب می شود.
البته چنانچه وارد کننده کالا برای ورود قطعی کالا به کشور یا ترانزیت آن، اظهارنامه با نام و مشخصات کامل کالا اظهار کرده باشد و آن کالا جزء کالا های ممنوعه یا غیر مجاز سالانه باشد، گمرک باید از ترخیص آن خودداری کند و به صاحب کالا یا نماینده وی کتباً اخطار کند که حداکثر ظرف سه ماه با انجام کلیه تشریفات کالا را از کشور خارج کند.
در صورتی که صاحب کالا آن را ظرف مدت مزبور از کشور خارج نکند گمرک کالا را ضبط می نماید و مراتب آن را به صاحب کالا یا نماینده وی اطلاع می دهد. البته صاحب کالا حق دارد ظرف دو ماه به دادگاه شهرستان مراجعه کند اما در غیر اینصورت کالا به ضبط قطعی به نفع دولت جمهوری اسلامی ایران در می آید. ناگفته نماند چنانچه کالای ممنوعه از مواردی باشد که ورود آنها جرم است دیگر اجازه خروج آن از کشور داده نمی شود و حسب قوانین کیفری رسیدگی می شود.
هرگاه کالای متروکه که در انبار گمرک یا جای دیگر رها شده باشد و از نوع کالا های ممنوعه باشد برای آن صورت جلسه ضبط تنظیم می شود و مراتب به صاحب کالا اخطار می شود. در صورت مشخص نبودن صاحب کالا به وسیله درج آگهی در روزنامه رسمی به او ابلاغ صورت می گیرد. صاحب کالا باید ظرف دو ماه از زمان ابلاغ اعتراض خود را در دادگاه محل به ثبت برساند در غیر اینصورت هم، کالا به ضبط قطعی دولت در می آید.
ورود چه کالا هایی به کشور ممنوع است؟
اینکه ورود چه کالا هایی به کشور ممنوع هستند یک لیست قطعی و همواره یکسان ندارد بلکه ممکن است به موجب قوانین و مقررات مختلف کالاهایی ممنوعه اعلام شوند و کالا هایی نیز از لیست موارد ممنوعه خارج شوند. در پایین به بررسی کالا های ممنوعه پرداختیم.
بر اساس قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران ورود قطعی کالا های زیر ممنوع است:
- کالا هایی که بر اساس دین اسلام یا قوانین ممنوع هستند.
- اسلحه و سایر مهمات جنگی مانند فشنگ، گلوله، باروت و…
- کالا های ممنوع شده در جداول گمرکی یا تصویب نامه های دیگر
- انواع مواد مخدر و روان گردان مگر اینکه با موافقت وزارت بهداشت باشد.
- دستگاه های مخصوص عکس و فیلم برداری هوایی مگر با موافقت وزارت دفاع باشد.
- هر نوع دستگاه های فرستنده و قطعات متعلق به آنها
- هر نوع سیستم های استراق سمع، فرستنده ها و ضبط کننده های کوچک مگر با موافقت وزارت اطلاعات باشد.
- هرگونه کتاب، مجله، صور و …. که با نظم یا عفت عمومی یا مذهب جمهوری اسلامی ایران مغایر باشد.
- کالا های ممنوع الورود به موجب قوانین خاص
- موارد صوت و تصاویر خلاف نظم یا عفت عمومی
- کالا های دارای عبارت یا علامتِ خلاف نظم یا عفت عمومی و یا مذهب کشور
- اسکناس های خارجی متروک و غیر معتبر، اسکناس، تمبر و برچسب تقلبی و بلیط بخت آزمایی
- کالا های دارای نام، نشانی، علامت یا مشخصات دیگر بر روی خود کالا یا لفاف آنها که موجب اغفال خریدار یا مصرف کننده نسبت به محل ساخت، مشخصات کالا و … می شود.
نحوه تشخیص کالای قاچاق
ساده ترین راه تشخیص قانونی یا قاچاق بودن کالا شماره گیری شناسه دستوری *۴*۷۷۷۷# می باشد. پس از شماره گیری از میان گزینه های نمایش داده شده گزینه سامانه جامع گارانتی و بعد استعلام گارانتی را انتخاب کنید. در وهله بعد شماره رهگیری کالا را وارد نموده و اطلاعات مربوطه را مشاهده نمایید. اگر کالای مورد نظر تلفن همراه می باشد کد IMEI آن را باید وارد کنید.
برای بررسی کالا هایی که کد رهگیری ندارند باید به سامانع جامع امور تجارت مراجعه کنید.
مجازات قاچاق کالای ممنوع
بر مبنای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، هر کس کالای قاچاق ممنوعه را حمل کند یا نگهداری کند و یا اینکه به فروش برساند علاوه بر ضبط کالا به مجازات های زیر محکوم می شود:
الف) در صورتی که ارزش کالا تا ده میلیون ریال باشد به جزای نقدی دو تا سه برابر ارزش کالای ممنوعه قاچاق
ب) چنانچه ارزش کالا بین ده میلیون ریال تا صد میلیون ریال باشد به جزای نقدی معادل سه تا پنج برابر ارزش کالای ممنوعه قاچاق
ج) در صورتی که ارزش کالا بین صد میلیون ریال تا یک میلیارد ریال باشد به بیش از شش ماه تا دو سال حبس و به جزای نقدی معادل پنج تا هفت برابر ارزش کالا
د) چنانچه ارزش کالا بیش از یک میلیارد ریال باشد به دو سال تا پنج سال حبس و جزای نقدی به میزان هفت تا ده برابر ارزش کالا
مرجع رسیدگی کننده به کالای قاچاق
بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، رسیدگی به جرایم قاچاق کالا و ارز که سازمان یافته یا حرفه ای باشد یا چنانچه قاچاق کالا های ممنوع باشد در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب می باشد. همچنین قاچاق کالا و ارزی که مستلزم حبس و انفصال از خدمات دولتی می باشد در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب است.
سایر پرونده های قاچاق کالا و ارز اصولا تخلف محسوب می شود و رسیدگی به آنها در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است.
