اینکه در نوشتن لایحه به چه چیزهایی توجه کنیم از آن جهت دارای اهمیت می باشد که لایحه صحیح و دقیق چه در مقام دفاع باشد یا نه، می تواند راهگشای فرد در دادگاه باشد. در واقع اگر در نگارش لایحه دقت نظر لازم به عمل نیاید ممکن است خواسته فرد اجابت نگردد و یا اصلا در امور کیفری به مجازات محکوم گردد. در زیر به بررسی نکاتی که در نگارش لایحه باید به آنها توجه کنیم، پرداخته ایم.
لایحه چیست و در چه مواردی به کار می رود؟
لایحه که به معنای نوشته یا سند مکتوب است در دادگاه های مختلف کاربرد فراوان دارد. باید دقت شود که این لایحه با لوایحی که دولت برای وضع قانون به مجلس می فرستد یا لوایح مالیاتی متفاوت است و اینجا منظورمان لوایح حقوقی یا قضایی است که در دادگاه ها اعتبار دارد.
در واقع لایحه ابزاری قانونی است که طرفین دعوا اعم از شاکی و متشاکی، خوانده و خواهان و … می توانند به وسیله آن مطالبی را به اطلاع مقام قضایی برسانند یا از او درخواستی بکنند و یا به این وسیله از خود دفاع بنمایند. از جمله لوایح قضایی می توان به لایحه مطالبه وجه چک، لایحه جلب شخص ثالث به دادگاه، لایحه مطالبه وجه التزام، لایحه تقاضای صدور اجرائیه، لایحه توقیف حقوق، لایحه اعلام وکالت و لوایح دفاعیه کیفری مانند لایحه دفاعیه قذف و لایحه دفاعیه زنای محصنه اشاره کرد.
به موجب قانون افراد می توانند یا در جلسه دادگاه حضور پیدا بکنند یا به ارسال لایحه مبادرت ورزند. هرگاه طرفین دعوا بخواهند مطلبی یا دلیلی را خارج از مذاکرات شفاهی جلسه رسیدگی به اطلاع دادگاه برسانند می توانند لایحه ارسال کنند. زمان ارسال لایحه از زمان شروع فرآیند رسیدگی تا خاتمه دادرسی می باشد.
امروزه اشخاص می توانند با مراجعه حضوری به دادگاه یا با ثبت لایحه در سامانه ثنا، نسبت به ارسال لایحه اقدام نمایند. وکلای محترم نیز می توانند با سامانه خودکاربری خویش لایحه ارسال نمایند.
در نوشتن لایحه به چه چیزهایی توجه کنیم؟
در نوشتن لایحه اعم از لایحه دفاعیه و… باید دقت فراوانی به کار برد چرا که همان لایحه ارسالی شما می تواند در احقاق حق یا تضییع حق شما تاثیرگذار باشد. مخصوصا در امور کیفری اگر لایحه دفاعیه شما به درستی تنظیم نگردد و موجب اقناع مقام قضایی نشود ممکن است به تحمل مجازات محکوم شوید. در زیر به بررسی مواردی که در نوشتن لایحه باید به آنها توجه کرد پرداخته ایم.
توجه به اجزاء لایحه
یکی از مسائلی که ممکن است کوچک به نظر برسد بخش های مختلف یک لایحه است که هر مطلبی باید به درستی در قسمت مربوطه نگارش گردد. در غیر اینصورت لایحه نامنظم و عملا فهم آن برای مقام قضایی دشوار خواهد بود.
لایحه به سه قسمت مقدمه، متن و نتیجه تقسیم می گردد. ابتدا باید مشخصات نویسنده لایحه اعم از نام و نام خانوادگی و سمت او در پرونده ی مذکور قید گردد. در این قسمت است که باید مخاطب کلام و مقام قضایی مورد نظر به درستی مورد خطاب قرار گیرد مثلا ریاست محترم شعیه…. دادگاه عمومی حقوقی مشهد. در قسمت مقدمه می توان خلاصه ای از ماجرای پرونده و آنچه گذشته بیان نمود.
در قسمت متن لایحه تمام آنچه مورد درخواست، توضیح، دفاع و… است مطرح می گردد. در این بخش شما می توانید مستندات خود، مواد قانونی مورد نظر، پاسخ به ادعاهای طرف مقابل، توضیحات جدید و هر آنچه لازم است به اطلاع مقام قضایی برسد را مطرح نماید.
در آخر در قسمت نتیجه باید از آنچه بالاتر مطرح کردید نتیجه گیری کنید و تقاضای نهایی خود را به صورت صریح بیان نمایید.
نگارش خلاصه پرونده
نوشتن خلاصه پرونده و ماجرا و آنچه تا به حال برای پرونده اتفاق افتاده است را دست کم نگیرید. در واقع مقام قضایی با توجه به مشغله کاری بالا در روز، هنگامی که می خواهد لایحه شما را مطالعه کند با خواندن سرگذشت اجمالی پرونده که توسط شما نگارش گردیده است راحت تر به مفاد لایحه و قصد شما اطلاع پیدا کند.
با نگارش خلاصه پرونده در لایحه خود در واقع یک اتصالی در ذهن قاضی با وقایع پرونده شما شکل می گیرد و مقام قضایی را از سردرگمی بیرون می آورد.
لحن و خطاب مناسب در لایحه
در اینجا باید گفت اصلا از زبان محاوره استفاده نکنید و مانند یک نامه رسمی که به یک مقام بلند پایه نوشته می شود از لحن رسمی و محترمانه و همچنین درخواستی استفاده نمایید. نسبت به مخاطب قراردادن مقام قضایی نیز باید از خطاب مناسب استفاده کنید مانند ریاست محترم دادگاه…. . در لایحه باید از کلمات و جملات صحیح و با در نظر گرفتن معنای واقعی آنها استفاده شود. از لحن اغراق آمیز و بزرگ نمایی بیش از حد موضوعات نیز بپرهیزید چرا که این مطلب باعث بی توجهی مقام قضایی به نوشته شما می شود.
مختصر و مفید نوشتن لایحه
مختصر و مفید نوشتن لایحه نیز از اصول مهم لایحه نویسی است. از قدیم نیز بزرگان فرموده اند کلام باید کوتاه و مفید باشد. البته این کوتاه و مختصر بودن به این معنا نیست که نکات و موارد مهم پرونده را از قلم بیندازید و از نگارش آنها خودداری کنید بلکه لازم است عبارات تکراری و اضافی را حذف نمایید. عبارات اضافی در لایحه نه تنها موجب اشغال وقت قاضی و عدم توجه به لایحه می شود بلکه در مواردی ممکن است برای شما دردسر آفرین باشد.
این ویژگی از این جهت مورد نیاز است که مقام قضایی به دلیل وقت کم و مشغله بالا ممکن است نتواند یا نرسد که مطلب شما را کلا یا جزئا مطالعه نماید. مختصر نوشته شدن لایحه این امکان را به قاضی پرونده می دهد تا نسبت به مطالعه کامل لایحه شما مبادرت ورزد.
املاء صحیح کلمات و استفاده از جمله بندی مناسب
نگارش صحیح کلمات بسیار مهم است. مخصوصا در نگارش کلمات حقوقی دقت لازم را به عمل آورید چرا که در صورت اشتباه نوشتن این کلمات ممکن است مقام قضایی به لایحه شما توجه ننماید یا آن را حمل بر بی سوادی یا پایین بودن سطح نوشته و نویسنده قلمداد کند. سعی کنید لایحه را با خط خوش و خوانا بنویسید و یا اصلا آن را تایپ نمایید.
جمله بندی ها باید دارای معنی و درست باشد و مفهوم را برساند. از به کار بردن عبارات ثقیل، پیچیده، مبهم، کنایی و … بپرهیزید. چنانچه در املاء کلمه ای یا عبارتی تردید داشتید می توانید از لغت نامه ها و دیگران کمک بگیرید. همین اشتباهات کوچک در به کارگیری صحیح جملات و کلمات ممکن است باعث تشویش ذهن مقام قضایی و خسارات بزرگ به شما گردد لذا اینها را دست کم نگیرید.
اصل احترام متقابل
طبیعی است که ممکن است در اثر ظلمی که به شما واقع شده است یا ناراحتی ای که برای شما از هر جهت وجود دارد برانگیخته باشید اما این امر کمکی به دادخواهی شما در دادگاه نمی کند و باید تا حد امکان خود را کنترل نمایید.
یکی از مواردی که در تمام مراحل دادرسی باید مورد نظر قرار بگیرد اصل احترام به همه ی اشخاصی است که در فرآیند رسیدگی حضور دارند. در واقع باید گفت احترام، احترام می آورد. در نوشتن لایحه نیز اصل احترام باید نسبت به مقام قضایی کاملا رعایت گردد تا خدایی نکرده این مقام بر علیه شما جبهه نگیرد و با ذهنیت منفی به بررسی اظهارات شما نپردازد.
نکته ی مهم دیگری که شاید رعایت آن برای شما در وهله اول سخت است احترام متقابل نسبت به طرف یا طرف های مقابل شما در دعوا می باشد. در واقع شما با رعایت احترام به طرف مقابل در لایحه خود، هم به خود و هم به مقام قضایی احترام گذاشته اید و شان دادگاه را حفظ کرده اید. در غیر اینصورت و چنانچه ادب را رعایت نکنید ممکن است مقام قضایی نسبت به لایحه شما اعتنایی ننماید و یا با ذهنیت منفی به بررسی بپردازد.
البته لازم به ذکر است رعایت احترام و ادب در لایحه، به معنای عدم انتقاد محترمانه یا عدم راهنمایی قاضی پرونده نمی باشد.
بیان خواسته یا دفاع به صورت روشن و بدون ابهام
همانطور که به کرات و بالاتر ذکر کردیم باید بیان خواسته در عین مختصر بودن، به صورت کامل مطرح گردد. خواسته یا دفاع یا هر چیز دیگری که می خواهد در لایحه عنوان گردد باید به صورت صریح، روشن و عاری از هرگونه ابهام و اجمال باشد تا اصل کلام به قاضی تفهیم گردد. برای اینکه مطالب شما دقیق و بدون ابهام باشد سعی کنید اطلاعات خود را کامل و به روز کنید و به موضوع پرونده آگاهی و احاطه لازم داشته باشید.
از این رو لازم است از هرگونه عبارات کنایی، معمایی، پیچیده و سنگین که مقام قضایی برای درک و فهم آن باید به تقلا و کوشش وا داشته شود پرهیز گردد. اگر در لایحه قرار است پاسخ طرف مقابل را بدهید، به صورت مرتب و دقیق اظهارات طرف مقابل را بیان و سپس به پاسخ و ایراد به آنها بپردازید.
استناد به قوانین و مستندات موجود در پرونده
اصولا در نگارش لایحه، هیچ الزامی به ذکر قوانین و مواد مربوط به پرونده وجود دارد چرا که تشخیص اینکه پرونده به کدام مواد قانونی ارتباط دارد اصولا بر عهده قاضی می باشد. اما این کار می تواند کمک شایانی به لایحه شما بکند چرا که باعث راهنمایی و کمک بیشتر به قاضی پرونده می شود. چه بسا شما به قانونی خاص اشاره نمایید که قاضی اصلا به آن توجه نکرده باشد و برای احقاق حق شما موثر باشد.
همچنین بهتر است علاوه بر استناد به قانون، دلایل و مستندات خود را برای اقناع مقام قضایی مطرح نمایید.
ضمایم و پیوست های لایحه
در آخر اگر برای حرف های خود در لایحه مستندی دارید و می خواهید به دادگاه ارائه کنید حتما آنها را ضمیمه لایحه خود قرار دهید، و یا اگر دلیل جدیدی می خواهید به دادگاه ارائه دهید می توانید به لایحه خود پیوست نمایید. برای سهولت دسترسی و نظم، پیوست ها را شماره بزنید و به ترتیب ضمیمه نمایید و اگر می خواهید در لایحه به آنها اشاره کند حتما شماره آنها را ذکر نمایید.
