طلاق غیابی یکی از مباحثی است که امروزه بسیار مورد توجه زوجین و دادگاه ها قرار گرفته است. حتما شما هم اسم طلاق غیابی به گوشتان خورده است. طلاق انواع مختلفی دارد که یکی از آنها طلاق به صورت غیابی است که در موارد خاصی به کار می رود و شرایط خاص خود را دارد. در پایین به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.
طلاق غیابی چیست؟
در تعریف طلاق غیابی باید گفت که در این طلاق اصولا خوانده دعوا که می تواند زوج یا زوجه باشد در جلسه رسیدگی شرکت نمی کند و وکیل یا نماینده نیز به دادگاه معرفی نمی کند و حتی لایحه نیز ارسال نمی کند. همچنین در این دعوا اوراق قضایی نباید به خوانده ابلاغ واقعی شده باشد چرا که در اینصورت طلاق دیگر غیابی محسوب نمی شود.
منظور از ابلاغ واقعی این است که اوراق قضایی واقعا به خود شخص خوانده ابلاغ شده باشد و مدرکی در این خصوص مانند رسید احضاریه و… وجود داشته باشد در غیر اینصورت ابلاغ قانونی محسوب می شود. برای مثال اگر مامور ابلاغ، ابلاغیه را به بستگان خوانده دعوا تحویل دهد دیگر ابلاغ واقعی نخواهد بود و قانونی محسوب می شود.
در خصوص ابلاغیه هایی که از طریق سامانه ثنا به افراد ابلاغ می گردد اصل بر این است که ابلاغ قانونی است اما در صورت مطالعه و بازدید آنها توسط خوانده دیگر ابلاغ واقعی خواهد بود.
به عبارت دیگر در طلاق غیابی خوانده دعوا که از او شکایت طلاق می شود (که می تواند هر یک از زوجین باشد) یا به دلیل عدم اطلاع از دعوا و یا به هر دلیل دیگری از شرکت در جلسه رسیدگی دادگاه امتناع می کند و نسبت به دعوا هیچ عکس العملی نشان نمی دهد. لازم به ذکر است که در صورت عدم حضور هریک از طرفین دعوا در جلسه دادگاه، رسیدگی متوقف نخواهد شد و قاضی نهایتا حکم غیابی صادر خواهد کرد. لذا طلاقی که حکمش غیابی صادر شده باشد اصطلاحا طلاق غیابی می گویند.
حکم طلاقی که به صورت غیابی صادر می شود، پس از ابلاغ حکم تا بیست روز قابل واخواهی است.
طلاق غیابی از طرف مرد
از آنجا که بر اساس قانون مدنی کشور ما طلاق حق آقایان محسوب می شود این امر توسط مردان راحت تر و به آسانی می تواند صورت بگیرد.
بر اساس ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی مرد می تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسر خود را بکند. چنانچه این درخواست توسط مرد با دلیل موجه باشد مانند عدم تمکین زوجه، دادگاه حکم طلاق غیابی صادر خواهد کرد و حق و حقوقات قانونی خانم مانند مهریه و…. باید توسط مرد پرداخت گردد. در این صورت طلاق ثبت می شود اما حقوق خانم بر ذمه مرد است و باید پرداخت گردد.
چنانچه درخواست طلاق توسط مرد بدون دلیل موجه صورت بگیرد این درخواست ابتداً منجر به صدور حکم طلاق غیابی نخواهد شد تا در خصوص حق و حقوقات قانونی خانم تعیین تکلیف صورت گیرد. در این صورت نیز باید حقوق خانم مانند مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت (در صورت مطالبه) یا نحله و… پرداخت گردد.
چنانچه شرط تنصیف اموال توسط زوج امضاء شده باشد نسبت به اموال خریداری شده پس از عقد این شرط جاری خواهد بود و نصف آن در هنگام طلاق به خانم تعلق خواهد گرفت. البته در اینجا هم اگر خانم باز هم از شرکت در جلسه رسیدگی و تعیین تکلیف حقوق خود امتناع کند در نهایت دادگاه مجبور به صدور حکم طلاق غیابی خواهد شد. در هر صورت خانم در مهلت بیست روزه می تواند از حکم طلاق غیابی واخواهی کند.
شرایط طلاق غیابی از طرف مرد
همانطور که پیش تر گفتیم مردان چه دلیل موجه برای طلاق داشته باشند و چه دلیل موجه نداشته باشند می توانند همسر خود را بالاخره طلاق دهند. اینکه آقایان دلیل موجهی برای طلاق داشته باشند می تواند در حق و حقوقاتی که به زوجه باید پرداخت گردد تاثیر گذار باشد.
- از جمله دلایل موجه برای طلاق توسط مرد می توان به عدم تمکین زوجه، محکومیت زوجه به حبس، ترک زندگی خانوادگی توسط زوجه، سوء رفتار زن، بیماری مقارتی زن و مصادیق عسر و حرج اشاره کرد. عسر و حرج عبارت است از حالتی که ادامه زندگی را برای طرفین با مشکل جدی رو به رو می کند. احراز اینکه مصداق مورد نظر از موارد عسر و حرج در زندگی مشترک محسوب می شود با مقام قضایی است.
به عنوان مثال اگر زنی از تمکین خودداری کند و شوهر او تقاضای طلاق کند و زوجه در جلسه دادرسی شرکت نکند علاوه بر اینکه حکم طلاق غیابی صادر می شود به علت ناشزه بودن زن به او نفقه تعلق نمی گیرد.
- همچنین اگر زوج بتواند ثابت کند طلاق به دلیل سوء معاشرت و بد رفتاری زوجه در زندگی مشترک و یا مثلا عدم انجام وظایف زناشویی می باشد شرط تنصیف دارایی که از جمله شروط دوازده گانه سند نکاحیه است دیگر اجراء نمی شود و زوجه در این خصوص دیگر حقی نخواهد داشت.
اما در خصوص مهریه حکم متفاوت است و چه زوج دلیل موجه برای طلاق داشته باشد و چه نداشته باشد باید مهریه زوجه را بپردازد. البته چنانچه معسر از پرداخت مهریه باشد می تواند تقاضای تقسیط مهریه را از دادگاه صادر کننده حکم غیابی طلاق بکند.
طلاق غیابی از طرف زن
براساس قوانین موجود در کشور ما اساسا طلاق حق خانم ها نیست و آنها تنها در مواردی می توانند طلاق بگیرند. بر این مبنا بانوان باید یکی سری دلایل محکمه پسند برای طلاق داشته باشند تا دادگاه با حکم طلاق آنها موافقت کند. برخی از این دلایل در قوانین تصریح شده است و برخی نیز بیان نشده است. در صورتی که دلیل زوجه برای طلاق مورد موافقت مرجع قضایی واقع نشود طلاق غیابی میسر نخواهد بود.
به عنوان مثال اگر خانمی با استناد به اعتیاد زوج و عدم امکان ترک او تقاضای طلاق از دادگاه صالح بکند و زوج نیز به هر دلیل در جلسات رسیدگی شرکت نکند و لایحه و نماینده به دادگاه نفرستد، دادگاه در این صورت حکم طلاق غیابی زوجه را صادر می نماید.
در صورت وقوع طلاق غیابی از طرف زوجه، حق و حقوقات زوجه بر عهده و ذمه زوج خواهد بود و کماکان ادامه خواهد داشت تا زمانی که پرداخت کامل صورت گیرد. در صورتی که زوج مفقود باشد از اموال او حقوق زوجه پرداخت می گردد.
شرایط طلاق غیابی از طرف زن
- بر اساس ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی هر گاه زوج چهار سال تمام غایب مفقود الاثر باشد همسر او می تواند با یک سری شرایط طلاق بگیرد. البته طلاق غیابی از غایب مفقود الاثر نیازمند گرفتن حکم موت فرضی او از دادگاه است.
حکم موت فرضی به این معناست که شخصی چندین سال است مفقود شده است و هیچ خبری از او نیامده است لذا پس از چند سال توسط دادگاه مرده فرض می شود و اموالش تقسیم می شود. همچنین همسر او در صورت صدور حکم موت فرضی می تواند تقاضای طلاق کند.
بر این اساس دادگاه موظف است از اشخاصی که ممکن است از غایب مفقود الاثر خبری دارند دعوت به عمل آورد تا شاید اثری از او پیدا شود. همچنین دادگاه باید در یکی از روزنامه های محل و یکی از روزنامه های کثیر الانتشار تهران اعلانی در سه دفعه متوالی برای پیدا کردن غایب منتشر کند. در صورتی که یک سال از تاریخ اعلان اول بگذرد و حیات غایب برای دادگاه اثبات نشود، حکم موت فرضی صادر می شود.
به عنوان مثال در خصوص رزمندگان دفاع مقدس که پس از جنگ مفقود شده اند و خبری از آنها نیامده است ممکن است حکم موت فرضی صادر شود.
- یکی دیگر از مواردی که خانم ها می توانند به استناد آن تقاضای طلاق غیابی از دادگاه صالح بنمایند، بحث عسر و حرج در ادامه زندگی است.
همانطور که پیش تر گفتیم عسر و حرج عبارت است از حالتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشکلات جدی و مشقت رو به رو می کند. عسر و حرج می تواند دارای مصادیق مختلفی باشد. به عنوان مثال در صورت ترک زندگی خانوادگی توسط زوج برای مدت طولانی، اعتیاد زوج به مواد مخدر و یا مشروبات الکلی و عدم امکان ترک وی، محکومیت قطعی زوج به پنج سال یا بیشتر؛ زوجه می تواند به استناد عسر و حرج تقاضای طلاق غیابی بنماید.
- همچنین در صورت ضرب و شتم زوجه توسط زوج و یا ابتلای زوج به بیماری صعب العلاج و یا هر مورد دیگری که باعث عسر و حرج زوجه باشد او می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. در صورتی که زوج در جلسه رسیدگی شرکت نکند و لایحه یا نماینده به دادگاه نفرستد حکم طلاق غیابی توسط دادگاه صادر خواهد شد.
- در صورت امتناع زوج از پرداخت نفقه زوجه و عدم امکان الزام زوج به دادن نفقه و همچنین در صورت ناتوانی زوج در پرداخت نفقه، زن می تواند برای طلاق غیابی به دادگاه مراجعه کند.
- در صورتی که زوجه ضمن عقد نکاح یا سند رسمی دیگر وکالت در طلاق داشته باشد در اینصورت نیز می تواند با گرفتن یک وکیل مع الواسطه به نمایندگی از زوج نسبت به طلاق غیابی اقدام کند. البته برخی معتقدند این طلاق غیابی محسوب نمی شود و توافقی است هرچند زوج در فرآیند آن دخالتی ندارد.
چه مدارکی برای طلاق غیابی لازم است؟
برای طلاق غیابی قطعا یک سری مدارک جهت ارائه به دادگاه صالح باید به همراه داشته باشید. اصل شناسنامه، اصل یا کپی کارت ملی و سند رسمی ازدواج یا رونوشت آن باید به دادگاه صالح ارائه گردد. همچنین برای زوجین ارائه گواهی عدم انصراف از طلاق مرکز مشاوره نیز الزامی است و برای بانوان گواهی عدم بارداری نیز نیاز است.
چنانچه از دلایلی که به استناد آن تقاضای طلاق می خواهید بکنید مدرکی دارید حتما آنها را ضمیمه دادخواست خود کنید. البته ممکن است حسب درخواست مرجع قضایی نیاز باشد مدارک دیگری در این خصوص تهیه گردد.
طلاق غیابی چقدر طول می کشد و چه مراحلی دارد؟
با توجه به انواع روش هایی که بالاتر ذکر کردیم و زوجین می توانند به استناد آنها تقاضای طلاق کنند ممکن است زمان صدور حکم طلاق غیابی متفاوت باشد. ابتداٌ زوجین برای طلاق باید ۵ جلسه ی مشاوره به مرکز مشاوره مراجعه کنند که در صورت عدم صلح و یا عدم حضور هر یک از طرفین، این مرکز گواهی عدم انصراف از طلاق صادر می کند. این پروسه ممکن است یک ماه تا ۴۵ روز طول بکشد.
چنانچه شوهر غایب مفقود الاثر باشد باید زوج صبر کند تا مراحل قانونی آن طی شود. به عنوان مثال تا زمانی که حکم موت فرضی برای غایب مفقود الاثر صادر نشود تقاضای طلاق میسر نخواهد بود. یک سال از تاریخ آخرین اعلان در روزنامه زمان لازم است تا حکم موت فرضی صادر شود.
به نظر می رسد سریعترین و بهترین روش در طلاق از طریق وکالت زوجه در طلاق می باشد. به این معنا که چنانچه زوجه حق طلاق داشته باشد می تواند با وکیل مع الواسطه پروسه ی طلاق غیابی را به صورت سریعتر جلو ببرد. چنانچه زوج یا زوجه بخواهند به موارد دیگر برای طلاق استناد کنند زمان بیشتری برای اثبات و احراز آن مصرف خواهد شد.
در آخر چنانچه حکم طلاق غیابی صادر شود بیست روز مهلت واخواهی وجود دارد و پس از آن نیز بیست روز مهلت تجدید نظر خواهی وجود دارد و پس از آن نیز بیست روز مهلت فرجام خواهی خواهد بود. با پایان یافتن این مواعد قانونی و عدم اعتراض توسط هر یک از زوجین، حکم طلاق قطعی خواهد بود.
نکته: دادگاه صالح رسیدگی کننده به طلاق غیابی، دادگاه خانواده محل اقامت خوانده یا محل سکونت زوجه خواهد بود.
آیا در طلاق غیابی امکان گرفتن مهریه وجود دارد؟
در خصوص امکان گرفتن مهریه همانطور که پیش تر گفتیم چه طلاق از ناحیه زوجه باشد چه از ناحیه زوج، و چه دلیل موجه داشته باشد یا نداشته باشد مهریه به خانم ها تعلق خواهد گرفت. البته در نحوه پرداخت آن ممکن است تفاوت هایی وجود داشته باشد اما اصل مهریه در هر حال باید پرداخت گردد. چنانچه درخواست طلاق از ناحیه زوج باشد باید مهریه را کامل بپردازد اما در صورت عدم تمکن مالی و اعسار و اثبات آن می تواند تقاضای تقسیط مهریه را بکند.
همچنین در صورت درخواست طلاق توسط زوجه نیز حق مطالبه مهریه محفوظ است. چنانچه زوج مهریه را نپرداخته باشد یا مفقود باشد اگر مالی داشته باشد باید از مال وی مهریه پرداخت گردد و چنانچه معسر باشد بر ذمه او خواهد بود تا به صورت قسطی بپردازد.
عده در طلاق غیابی چقدر است؟
منظور از عده در قوانین ما مدت زمانی است که پس از انحلال نکاح، زوجه نمی تواند ازدواج مجدد کند و باید صبر کند تا این مدت سپری شود.
اصولا عده طلاق سه طهر ( در احکام بانوان به پاکی از حیض و نفاس، طهر گفته می شود) است که تقریبا معادل سه ماه خواهد بود. البته عده طلاق در مورد خانم های باردار تا زمان وضع حمل می باشد. لازم به ذکر است زنان یائسه و زنانی که بین آنها و شوهرشان نزدیکی واقع نشده باشد اصولا عده طلاق ندارند و لازم نیست زمانی را برای ازدواج مجدد صبر کنند.
اما در خصوص زنی که از غایب مفقود الاثر طلاق غیابی می گیرد بر اساس ماده ۱۱۵۶ قانون مدنی باید از تاریخ طلاق عده وفات نگه دارد. عده وفات از لحاظ زمانی چهار ماه و ده روز است.
نحوه ثبت طلاق غیابی چگونه است؟
در پاسخ به این سوال می توان گفت همچون سایر انواع طلاق در صورت مراجعه به یکی از دفاتر ازدواج و طلاق و ارائه مدارک مربوطه و پرداخت هزینه های آن، سردفتر صیغه طلاق را جاری خواهد کرد و اطلاعات طلاق را در شناسنامه اعمال می کند.
مرد می تواند ظرف سه ماه از تاریخ صدور حکم، گواهی عدم سازش و حکم طلاق را به دفترخانه ارائه دهد و با حضور زوجه و دو شاهد صیغه طلاق جاری شود. چنانچه زوجه در محضر حاضر نشود دفتر باید به زوجین اخطار دهد و در صورت عدم حضور مجدد، بدون حضور زن صیغه طلاق را جاری کند و این امر را به اطلاع زوجه برساند.
در صورتی که زن حکم قطعی طلاق غیابی گرفته باشد ۳ ماه مهلت دارد تا آن را به دفتر ارائه دهد. چنانچه زوج در دفتر حضور نیافت به او اخطار می شود و اگر مرد باز هم در دفتر حضور پیدا نکند، طلاق غیابی به صورت رسمی توسط سردفتر ثبت می گردد.
