اعاده حیثیت
اعاده در لغت به معنای بازگرداندن یا جبران کردن می باشد و حیثیت در لغت به معنای آبرو، اعتبار و شخصیت می باشد، لذا هنگامی که کسی با ادعای دروغین موجب هتک حرمت و از بین رفتن آبروی شخص دیگری شود، شخص مقابل در خصوص از بین رفتن آبرو و شخصیت خود از فرد افترا زننده شکایت اعاده حیثیت می نماید تا اعتبار از دست رفته خود را به دست آورد.
افترا زننده کیست؟
افترا به معنای، تهمت زدن و به دروغ کارهای ناروا را به کسی نسبت دادن می باشد، لذا هنگامی که فردی نسبت به دیگری کارهای ناروایی که برخلاف واقع می باشد نسبت می دهد را افترا زننده می گویند.
شرایط تحقق جرم افترا
۱.انتساب جرم به دیگری
نسبت دادن جرمی به فرد دیگر از طریق اوراق چاپی یا درج در روزنامه جراید، طرح ادعا در مجامع عمومی و انتشار آنها که توسط فرد افترازننده رخ می دهد. لذا در صورتی که نتواند اثبات کند به جرم افترا محکوم می شود.
لذا به این نکته پی میبریم که افترا در قانون ایران نیز به صورت شفاهی پذیرفته می شود.
۲.امری را صریحاً به دیگری نسبت دادن
دراین خصوص اگر امری را به دیگری نسبت دادن بدون آنکه آن عمل جرم باشد، یا برخلاف شرع یا شأن فرد باشد در زمره ی افترا محسوب نمی شود بلکه قابل تعقیب از طریق مراکز نیروی انتظامی می باشد، لذا باید نسبت دادن جرم باشد تا در زمره ی افترا محسوب گردد.
به عنوان مثال اگر فردی به شخص دیگری افترا به ارتشا و اختلاس بزند نمی توان از او به عنوان افترازننده شکایت کرد و ادعای حیثیت نمود زیرا فرد نمیداند که جرم ارتشا و اختلاس تنها از سوی کارمندان دولت امکان پذیر می باشد لذا می توان از فرد به عنوان جرم توهین شکایت مطرح نمود.
پس در خصوص اعاده حیثیت ابتدا بایستی، نسبتی که انتساب داده می شود جرم بوده و سپس افترا به فرد صدق پیدا کند، در این صورت میتوان از فرد بخاطر از بین رفتن آبرو شکایت مطرح نمود.
۳.عدم اثبات افترا
در صورتی که فردی عامدانه نسبتی را به دیگری انتساب نماید و از عمل خود آگاه باشد و نتواند آن را اثبات نماید.
چه زمانی اعاده حیثیت قابل پیگیری میباشد؟
اعاده حیثیت زمانی قابل پیگیری است که شخصی با طرح شکایت موجب تنزل آبرو و آسیب به حیثیت اجتماعی شخص دیگری شود، در اینصورت فرد در خصوص آبروی از دست رفته خود می تواند، اعاده حیثیت نماید.
اقسام اعاده حیثیت
الف. اعاده حیثیت اداری و انتظامی
این نوع از اعاده حیثیت به تخلفات اداری و انضباطی و انتظامی کارمندان و مستخدمین مربوط می باشد، لذا زمانی که برای فرد محکومیت قضایی صادر نشده است، احتمال کاهش حقوق یا تنزل رتبه برای او وجود دارد، به همین دلیل فرد برای آنکه آثار مخرب شکایت را از خود بردارد، اعاده حیثیت اداری و انتظامی را درخواست می دهد.
ب. اعاده حیثیت قانونی
پس از آنکه مدت زمان حقوق اجتماعی که از فرد گرفته شده بود، به اتمام رسید بدون مراجعه به محاکم قضایی برای ثبت درخواست اعاده حیثیت، محرومیت های ناشی از شکایت رفع می شود.
ج. اعاده حیثیت قضایی
فرد باید پس از ان که ثابت کرد به او افترا یا تهمت زده شده است، می تواند درخواست اعاده ی حیثیت را در مرجع قضایی مطرح کند. در نهایت دادگاه پس از بررسی ادله موجود نسبت به آن حکم می دهد.
مجازات افترا
اگر افترا مطابق با ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی به صورت اوراق چاپی یا خطی یا بوسیله ی درج در روزنامه جراید و یا مطرح نمودن در محاکم باشد و یا آنها را انتشار نماید، جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم می شود.
البته نشر و انتشار افترا باعث تشدید شدن مجازات می گردد.
همچنین مطابق با ماده ی ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که افترا به صورت نشر اکاذیب و مونجر به ضرر مادی یا معنوی به شخص دیگری شود، به جریمه نقدی درجه ۶ محکوم خواهد شد.
اگر افترا در خصوص جرم منافی عفت مانند: لواط یا زنا را به دیگری نسبت داده باشد و دادگاه ثابت نشود، مطابق با ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی، فرد افترا زننده به ۸۰ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
شایان ذکر است، مطابق با ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی، هرکس به صورت شفاهی یا کتبی کسی را حجو ( مورد حمله قرار دهد) کند و یا حجو را منتشر کند به حبس از یک الی شش ماه محکوم می شود.
خسارت معنوی در اعاده حیثیت
اگر افترا مونجر به ضرر معنوی شود، آیا میتوان اعاده حیثیت نمود؟
بله، مطابق با ماده ی ۱ قانون مسئولیت مدنی در صورتی که موجب ضرر معنوی یا مادی نیز گردد، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد.
مهلت اعاده حیثیت
با توجه با این که اعاده حیثیت درزمره ی جرایم قابل گذشت می باشد لذا مطابق با ماده ی ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی تا یک سال از از تاریخ وقوع جرم شکایت کند، حق شکایت ساقط می شود.
سوالات مربوط
آیا اگر فرد در خارج از کشور و یا تحت سلطه باشد، و از مهلت یکساله شکایت گذشته باشد میتواند شکایت اعاده حیثیت نماید؟
بله، زیرا به دلیل قادر نبودن به شکایت میتواند، از فرد افترا زننده شکایت طرح نماید.
آیا در صورت فوت شاکی ( اعاده حیثیت می نماید ) فوت کند، آیا حق به وارثان او منتقل می گردد؟
بله، هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماهه از تاریخ وفات حق شکایت دارند.
آیا از شخص حقوقی میتوان اعاده حیثیت نمود؟
با توجه با واژه هر کس در ماده ی ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، علیه اشخاص حقوقی نمی توان طرح دعوا در خصوص اعاده حیثیت نمود ولیکن اگر نماینده قانونی شخص حقوقی میتوان شکایت اعاده حیثیت نمود.
یک پاسخ