یکی از سوالاتی که افراد در مراجعه به دادگاه ها با آن مواجه می شوند این است که لایحه چیست؟ حتما اگر سر و کارتان به دادگاه افتاده باشد با نام لایحه مواجه شده اید. گاهی اوقات در جریان دادرسی مسائلی پیش می آید که رفع آنها یا توضیح آنها به مقام قضایی نیازمند لایحه است. لازم به ذکر است لایحه قضایی که در دادگاه ها به کار گرفته می شود با لایحه هایی که دولت برای تصویب قوانین به مجلس می فرستد کاملا متفاوت است.
ما در این مقاله به بررسی لوایح قضایی می پردازیم.
لایحه چیست؟
لایحه در لغت به معنای سند مکتوب و نوشته است و در اصطلاح عبارت است از نوشته ای که طرفین دعوا اعم از خواهان و خوانده، شاکی، متهم و حتی شخص ثالث از زمان شروع فرآیند دادرسی تا خاتمه آن هر مطلبی که احساس کنند باید به اطلاع قاضی برسد در آن توضیح می دهند و به دادگاه ارائه می کنند.
لوایح قضایی ممکن است به دلایل مختلفی همچون دفاع، درخواست، توضیح، شکایت و… توسط طرفین دعوا مطرح گردد و به دادگاه تقدیم شود. برخی از لایحه با عنوان لایحه دفاعیه یاد می کنند در حالیکه هر نوشته ای که به منظور درخواست، دفاع، توضیح و یا هر نامه ای که برای درج در پرونده و اطلاع مقام قضایی به دادگاه داده می شود لایحه محسوب می شود.
به عنوان مثال ممکن است خوانده دعوا برای اصلاح دادخواست تقدیمی یا توضیح بیشتر و دقیق تر آن به تقدیم لایحه مبادرت ورزد. یا مثلا خوانده دعوا برای دفاع از خود قبل یا بعد از جلسه رسیدگی لایحه دفاع ارسال نماید. مثلا ممکن است طرفین دعوا برای ارائه اسناد و مدارک جدید که می تواند سرنوشت دعوا را به کلی تغییر دهد لایحه ارسال نمایند.
چنانچه طرفین دعوا بیان مطلبی را در جلسه رسیدگی فراموش کنند یا اصلا نخواهند در جلسه رسیدگی شرکت کنند می توانند به دادگاه لایحه ارسال کنند. البته لازم به ذکر است در صورت ارسال لوایح به دادگاه و صدور حکم توسط دادگاه دیگر حکم دادگاه غیابی محسوب نخواهد شد.
تفاوت لایحه با دادخواست
پاسخ به این سوال از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که لایحه و دادخواست از شرایط و ضوابط متفاوتی برخوردارند و همچنین در موارد مختلفی به کار می روند. در صورت عدم به کارگیری صحیح هر یک از آنها ممکن است در فرآیند دادرسی دچار مشکل شوید. در پایین به بررسی بیشتر این تفاوت ها پرداختیم.
- اولین و مهمترین تفاوت لوایح و دادخواست این است که اصولا دادخواست و شکواییه برای شروع دعوا به کار گرفته می شوند و برای شروع جریان دادرسی لزوما باید از آنها استفاده کرد.
به عنوان مثال برای شروع دعوای حقوقی شما نمی توانید به جای دادخواست از لوایح استفاده کنید اگر چنین کاری بکنید ممکن است دعوای شما بدون رسیدگی رد شود.
- تفاوت مهم دیگری که در خصوص لایحه و دادخواست وجود دارد این است که اصولا تنظیم دادخواست برای شروع رسیدگی امری الزامی و اجباری می باشد لذا نمی توان از تنظیم و ارائه آن خودداری کرد اما در خصوص ارائه لوایح به دادگاه هیچ الزامی وجود ندارد.
مثلا ممکن است شما در جریان رسیدگی حتی یک لایحه هم ثبت نکنید و به صحبت های جلسه رسیدگی بسنده کنید، اما حتما یکبار هم که شده برای شروع دعوا باید دادخواست ارسال کرده باشید.
به عبارت دیگر ممکن است طرفین دعوا به مذاکرات شفاهی جلسه رسیدگی اکتفاء کنند و اصلا نخواهند لایحه تنظیم کنند که این امر خدشه ای به دعوا وارد نمی کند. همچنین طرفین دعوا می توانند هر موقع احساس کردند مطلبی خارج از مذاکرات شفاهی باید به اطلاع دادگاه برسد به ارسال آن مبادرت ورزند.
- امروزه دادخواست ها دارای فرم و قالب آماده هستند اما لوایح فرم مشخصی ندارد و هر طور که تنظیم گردد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
- لازم به ذکر است برای رسیدگی به دادخواست حتما باید هزینه های اولیه دادرسی توسط خواهان پرداخت گردد که در غیر اینصورت ممکن است دادخواست شما رد شود. همچنین تقدیم دادخواست و لایحه هر دو توسط وکیل نیز میسر است.
لایحه چه شرایطی باید داشته باشد؟
لوایح همچون دادخواست از یک سری شرایط عمومی برخوردار است که در صورت عدم رعایت هر یک از آنها ممکن است به آن ترتیب اثر داده نشود. در پایین مختصرا به بررسی این شرایط پرداختیم.
- لایحه حتما به صورت نوشتاری تقدیم دادگاه می شود حالا یا به صورت دستی تنظیم می گردد یا تایپی، و همچنین می توان لوایح را حضوری یا سیستمی ثبت کرد که نحوه ثبت آن را در بخش های بعدی توضیح دادیم.
- در مقدمه لوایح حتما بایست به شماره پرونده، ابلاغیه، دادنامه و … که لایحه قضایی به منظور آن نوشته شده است اشاره شود در غیر اینصورت امکان ثبت آن وجود نخواهد داشت.
- البته امروزه با امکان سیستمی شدن ثبت لایحه در سامانه ثنا، شماره پرونده و … در سامانه ثبت می شود و نیازی به تکرار ان در مقدمه لایحه نمی باشد.
- نام و شماره شعبه مرجع قضایی ای که می خواهد لایحه به آن ارسال شود نباید از قلم بیفتد.
- طبیعتا ارسال کننده لایحه باید مشخصات خود شاملِ اسم، فامیل، کد ملی و همچنین سمت خود در پرونده را در لایحه درج کند تا آن به درستی تقدیم دادگاه شود.
باید دقت کرد پس از تقدیم دادخواست و قبل از شروع رسیدگی به پرونده امکان ثبت لوایح وجود دارد اما آخرین مهلت ارسال آنها تا زمان خاتمه فرآیند دادرسی می باشد و بعد از آن ثبت و ارسال لوایح امکان پذیر نخواهد بود.
نحوه تنظیم لایحه
نگارش لوایح همچون تنظیم دادخواست از حساسیت بالایی برخوردار است. اگر در تنظیم آن دقت لازم به کار گرفته نشود ممکن است روند دادرسی به زیان شما تمام شود. در پایین مختصرا به بررسی نحوه نگارش لایحه پرداختیم.
لایحه را می توان به سه بخش مقدمه، متن اصلی و نتیجه گیری تقسیم کرد. در بخش مقدمه می توانید مشخصات خود، شماره پرونده و شعبه، و شرحی کلی از پرونده را بنویسید. در بدنه متن نیز می توانید حرف اصلی و موضوع مورد درخواست را همراه مستندات قانونی و استدلال های مربوطه مطرح کنید و در آخر از همه اینها نتیجه بگیرید.
البته همانطور که قبلا هم گفتیم امروزه در ثبت سیستمی دیگر نیازی به نوشتن شماره پرونده، دادنامه و … در لوایح نیست. در پایین به بررسی بیشتر این موضوعات پرداختیم.
- ۱. در وهله اول برای نگارش یک لایحه اصولی و قوی می بایست خلاصه ای از آنچه اتفاق افتاده است یا خلاصه ای از جریان پرونده را به صورت شیوا و روشن بیان کرد. این امر باعث می شود که مقام قضایی از سردرگمی بیرون بیاید و اجمالا جریان پرونده برای او یادآوری شود.
- ۲. نکته ی دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که باید سعی شود لوایح تا حد امکان خلاصه مطرح گردد و از زیاده گویی و اطناب مطلب خودداری شود. در غیر اینصورت ممکن است مقام قضایی به دلیل ضیق وقت و حجم مشغله زیاد اصلا آن را مطالعه نکند یا به آن توجهی ننماید.
البته اشتباه نشود که مختصر نوشتن لوایح به این معنا نیست که مطلب کامل بیان نشود یا ناقص بیان شود بلکه بهتر است لایحه تا حد امکان خلاصه باشد.
- ۳. در نوشتن لوایح باید به املاء صحیح کلمات و به کارگیری مناسب جملات و حتی الامکان علائم نگارشی دقت کرد. اصلا در لایحه زبان محاوره به کار نبرید و سعی کنید جملات را به صورت رسمی بیان کنید.
برای تنظیم لوایح قضایی می توانید از مشاورین ما کمک بگیرید.
اگر لوایح را به صورت دستی تنظیم می کنید سعی کنید حتما خوش خط و خوانا و همچنین مرتب باشد.
- ۴. احترام را فراموش نکنید. شیوه بیان و خطاب در لوایح باید به طوری باشد که مراتب احترام نسبت به قاضی پرونده و طرف مقابل رعایت گردد. لذا از هرگونه بی احترامی، فحاشی و توهین نسبت به هرکس بپرهیزید تا هم دچار حاشیه و مشکل نشوید و هم حقتان ضایع نشود.
همچنین لحن شما خطاب به قاضی پرونده به هیچ وجه نباید آمرانه یا تهدید آمیز باشد چرا که لوایح قضایی اصولا یک درخواست محسوب می شوند و چنین کاری ممکن است باعث عصبانی شدن و بی اعتنایی مقام قضایی شود.
- ۵. موضوع مورد نظر خود را به صورت شیوا، روشن و کامل بیان کنید و در عین حال از عبارات مبهم، پیچیده، ناقص، سنگین یا حتی سوالی که مقام قضایی برای فهم آن بخواهد تلاش کند بپرهیزید. به عبارتی بروید سر اصل مطلب و از عبارات اضافی و تکراری جدا خودداری کنید.
همچنین دقت کنید موضوع مورد نظر را تحریف شده یا تغییر داده شده و یا اینکه ناقص مطرح نکنید. در این راستا سعی کنید به کل موضوع واقف باشید تا در نگارش چیزی را از قلم نیندازید.
- ۶. در نگارش لوایح الزامی به استناد به مواد قوانین وجود ندارد اما استفاده از آنها به لایحه شما و راهنمایی مقام قضایی کمک شایانی می کند لذا توصیه می شود لایحه خود را مستند به قانون و مستدل (با استدلال) نگارش کنید.
در صورتی که می خواهید از مستندات داخل پرونده استفاده کنید و یا اینکه مدرک جدیدی را به دادگاه ارائه دهید می توانید آن را ضمیمه و پیوست لوایح خود قرار دهید.
نحوه ثبت لایحه
امروزه با توجه به گسترش فناوری روش های گوناگونی برای ثبت و تسلیم لایحه وجود دارد. اولین و سنتی ترین راه ثبت آن مراجعه حضوری به دادگاه و تقدیم لوایح به منشی دفتر دادگاه است. امروزه همچنین می توان با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و استفاده از خدمات آنجا نسبت به ارسال هرگونه لایحه ای مبادرت ورزید.
در آخر یکی از بهترین و آسان ترین راه های ثبت لوایح مراجعه به سامانه ثنا است. در سامانه ثنا شما می توانید با ثبت شماره پرونده یا دادنامه و … در سامانه، فرم لایحه خود را پر کنید و ارسال دارید. البته در سامانه ثنا فرم های از قبل تهیه شده ای برای برخی از لوایح وجود دارد که تنها لازم است شما آنها را پر کنید. اگر لایحه ای که شما می خواهید ثبت کنید در این سامانه وجود ندارد باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید.
وکلای محترم نیز می توانند از طریق سامانه خود کاربری خویش نسبت به ثبت لوایح اقدام کنند و یا اینکه به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنند.
