معافیت های سربازی در سال ۱۴۰۳ یکی از چالش های جوانان ایرانی در مواجهه با خدمت وظیفه عمومی می باشد. خدمت وظیفه عمومی یا سربازگیری در همه دوران ها به منظور تامین امنیت و نظم عمومی از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. سربازگیری در ایران در دوره قاجار به انحاء مختلف صورت می گرفته است اما خدمت سربازی به شیوه امروزی با تصویب قانون خدمت نظام اجباری در سال ۱۳۰۴ آغاز گردید. در این قانون و همچنین قوانین بعد از انقلاب اسلامی بعضی از افراد از خدمت وظیفه عمومی به دلایل موجهی معاف می شده اند. ما در این نوشتار قصد داریم به بررسی معافیت های سربازی در سال ۱۴۰۳ و انواع آن بپردازیم.
خدمت وظیفه عمومی (سربازی) چیست؟
همانطور که پیش تر گفتیم با تصویب قانون خدمت اجباری در تاریخ ۱۶ خرداد سال ۱۳۰۴ خورشیدی، کلیه اتباع ایران موظف شدند به خدمت سربازی بروند. بعد از انقلاب اسلامی در ایران به موجب قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال ۱۳۶۳ مقرر گردید که دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران و جان و مال و ناموس مردم وظیفه دینی و ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور (مرد) دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات می باشند. بر اساس این قانون جز در موارد استثنا هیچ فرد مشمول را نمی توان معاف نمود.
در واقع هر مرد ایرانی از اولین فروردین ماه سالی که طی آن وارد ۱۸ سالگی می شود مشمول قانون خدمت وظیفه عمومی قرار می گیرد مگر اینکه از یکی از انواع معافیت ها اعم از دائم یا موقت برخوردار گردد. در این خصوص مندرجات اولیه اولین شناسنامه ملاک عمل خواهد بود و تغییرات بعدی در شناسنامه فرد ملاک عمل نخواهد بود مگر اینکه اختلاف بین سن واقعی و سن مندرج در اولین شناسنامه بیش از ۵ سال باشد که طبق نظر شورای پزشکی عمل خواهد شد. شاید برایتان جالب باشد مدت خدمت وظیفه عمومی ۳۰ سال می باشد و مدت خدمت دوره ضرورت است که ۲۱ ماه می باشد.
بر اساس ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی، خدمت وظیفه عمومی ۳۰ سال می باشد که مراحل آن به شرح زیر است:
- مدت خدمت دوره ضرورت که ۲۴ ماه بود و طبق قانون جدید ۲۱ ماه می باشد. در راستای طرح تحول خدمت سربازی، طبق قانون جدید مدت دوره خدمت ضرورت برای کسانی که در مناطق عادی مشغول خدمت هستند از ۲۴ ماه به ۲۱ ماه و خدمت سربازان غیربومی نیز از ۲۱ ماه به ۱۸ ماه کاهش پیدا کرد. ملاک بومی یا غیربومی بودن سربازان بر اساس مسافت محل سکونت آنها تا یگان خدمتی می باشد و در صورتی که فاصله بیشتر از ۲۰۰ کیلومتر باشد، سرباز غیربومی محسوب می گردد. همچنین حداقل مدت خدمت سربازی از ۱۷ ماه به ۱۴ ماه کاهش یافت. لازم به ذکر است مدت خدمت سربازان امریه همان ۲۴ ماه می باشد.
- دوره احتیاط که ۸ سال می باشد.
- دوره ذخیره اول که ۱۰ سال می باشد.
- دوره ذخیره دوم که ۱۰ سال می باشد.
شورای عالی دفاع می تواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه داران و افراد وظیفه که خدمت دوره ضرورت را انجام داده اند، برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی یا بسیج همگانی که به علت اضطراری مانند جنگ و… به مقام رهبری پیشنهاد داده می شود، به خدمت احضار و این افراد دوباره به خدمت خوانده شده و به کار گرفته می شوند. در زمان جنگ تحمیلی نیروی احتیاط از بین ترخیص شدگان سال ۱۳۵۶ به درستی به کار گرفته شد.
لازم به ذکر است تاریخ شروع خدمت دوره احتیاط و ذخیره از تاریخ اتمام دوره خدمت ضرورت محاسبه می گردد و در هر حال تاریخ پایان خدمت وظیفه عمومی از سن پنجاه سالگی تجاوز نخواهد کرد مگر در مواقع ضرورت و بسیج همگانی که افراد تا سن شصت سالگی نیز احضار می شوند.
انواع معافیت های سربازی در سال ۱۴۰۳
همانطور که پیش تر گفتیم مردان ایرانی از بدو ۱۸ سالگی مشمول قانون خدمت وظیفه عمومی محسوب می گردند و باید به سربازی بروند مگر اینکه از معافیت قانونی برخوردار گردند و سازمان نظام وظیفه با معافیت آنها موافقت نماید. معافیت سربازی از یک جهت به معافیت موقت و دائم تقسیم می گردد. در زیر به بررسی بیشتر معافیت موقت و معافیت دائم قانونی پرداخته ایم.
معافیت موقت
منظور از معافیت موقت این است که فرد از زمانی که مشمول می شود، می تواند با استفاده از یکی از موارد معافیت موقت از رفتن به خدمت سربازی در یک مدت زمان مشخص و موقت مثلا ۵ سال امتناع کند. در این صورت فرد پس از اتمام دوره معافیت موقت باید به خدمت سربازی اعزام گردد و یا حسب مورد دوباره از معافیت موقت و یا دائمی استفاده نماید.
مشهورترین نمونه معافیت موقت، معافیت تحصیلی می باشد که به موجب آن افرادی که تحصیل می کنند، می توانند در دوره تحصیل از رفتن به سربازی معاف باشند. معافیت تحصیلی، معافیت موقت کفالت، معافیت موقت پزشکی و معافیت موقت در حین خدمت (ایست خدمت) از موارد قانونی معافیت موقت به شمار می آیند.
معافیت تحصیلی
بر اساس ماده ۳۱ قانون خدمت وظیفه عمومی، دانش آموزان مدارس، دانشجویان مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت آموزش و پرورش یا مورد تایید آن وزارت، دانشجویان دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی یا غیردولتی داخلی و خارجی مورد تایید وزارتخانه های علوم و بهداشت و طلاب حوزه های علمیه که در آغاز یا حین تحصیل خود به سن مشمولیت رسیده و یا می رسند تا زمانی که به تحصیلات خود ادامه می دهند از اعزام به خدمت سربازی معاف می باشند.
لازم به ذکر است مشمولان دارای مدرک دیپلم، پیش دانشگاهی، فارغ التحصیلان مقاطع دانشگاهی یا معادل آن در حوزه های علمیه، در صورتی که ظرف یکسال پس از فراغت از تحصیل در هر مقطع، بر اساس مقررات وزارت علوم و بهداشت در یکی از دانشگاه ها پذیرفته گردند تا زمانی که طبق قانون به تحصیل اشتغال دارند، می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. ناگفته نماند منظور از یک سال، یک سال تحصیلی پس از فراغت می باشد که از مهرماه شروع می گردد و تا پایان شهریور سال بعد ادامه خواهد داشت.
صدور معافیت تحصیلی برای افراد منوط به ارائه گواهی اشتغال به تحصیل افراد از طریق مراجع ذی ربط به سازمان وظیفه عمومی می باشد. حداکثر مدت زمان معافیت تحصیلی برای دانش آموزان تا سن بیست سالِ تمام می باشد و حداکثر مدت زمان معافیت تحصیلی در هریک از مقاطع کاردانی دو و نیم سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال، کارشناسی پیوسته پنج سال و کارشناسی ارشد پیوسته شش سال، دکترای پزشکی پیوسته هشت سال و دکترای تخصصی شش سال است. البته این مدت می تواند در مواقع ضروری و با تشخیص کمیسیون موارد خاص یک سال دیگر تمدید گردد.
طلاب علوم دینی نیز می توانند طبق ضوابط شورای مدیریت مرکز مدیریت حوزه های علمیه از معافیت تحصیلی بهره مند شوند. در خصوص معافیت تحصیلی دانش آموزان، دانشجویان و طلابی که اخراج می شوند و یا از تحصیل انصراف می دهند و یا ترک تحصیل می نمایند، در صورتی که یک سال از تاریخ اخراج، انصراف یا ترک تحصیل در همان رشته و مقطع به تحصیل برگردند، حسب مورد با درخواست مرجع آموزشی و تصویب کمیسیون مربوطه می توانند از معافیت تحصیلی قانونی بهره مند گردند.
در صورتی که دانشجویان انصرافی ظرف یکسال از تاریخ انصراف، در مقطع یا رشته یا دانشگاه یا حوزه علمیه جدید پذیرفته گردند در طول مدت تحصیل در صورتی که انصراف آنها در مدت سنوات مجاز صورت گرفته باشد، فقط یکبار معافیت تحصیلی آنها قابل تمدید می باشد.
معافیت موقت کفالت
کفالت در لغت به معنای سرپرستی است و در اصطلاح معافیت موقت کفالت شامل افرادی که مادر یا همسر یا… آنها حسب مورد نیازمند مراقبت و نگهداری می باشد، می گردد. افرادی که یگانه فرزند ذکور (پسر) مراقب یا نگهدارنده ی مادر فاقد شوهر می باشند، برای اینکه به آنها معافیت کفالت دائم داده شود باید تا سی ماه از معافیت موقت کفالت استفاده کنند و در پایان مدت مذکور در صورت دارا بودن شرایط کفالت از معافیت دائم برخوردار می گردند.
همچنین مشمولانی که با بانوان معلول جسمی-حرکتی یا جانبازان زن دارای درصد جانبازی ۲۵ درصد و بالاتر ازدواج می نمایند تا مدت پنج سال متوالی از معافیت موقت کفالت بهره مند می شوند و پس از گذشت پنج سال از استمرار ازدواج، می توانند معافیت دائم بگیرند.
در صورتی که پدر یا برادر بالای هجده سال فرد مشمول خدمت بر اساس احکام صادره از مراجع قضایی به مجازات حبس بیش از ده سال محکوم شده باشد، فرد مشمول می تواند به مدت پنج سال از معافیت موقت استفاده نموده و در صورتی که پس از مدت معافیت موقت، هنوز سه سال دیگر از حبس پدر و برادر بالای هجده سال باقی مانده باشد، فرد به عنوان یگانه مراقب و سرپرست می تواند برای معافیت دائم حسب مورد اقدام نماید.
لازم به ذکر است افراد مشمولی که از معافیت موقت کفالت استفاده می کنند در صورتی که شرایط لازم تعیین شده برای معافیت آنها از بین برود مانند اینکه مادر یا همسر فرد بمیرد، معافیت موقت آنان باطل شده و دوباره به وضعیت آنها رسیدگی می شود.
معافیت موقت پزشکی
به مشمولانی که به علت ابتلاء به بیماری به تشخیص شوراهای پزشکی به طور موقت قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند، به منظور درمان برای مدتی که شورا تعیین می کند که نباید کمتر از شش ماه و بیشتر از یک سال باشد، معافیت موقت پزشکی داده می شود. بر اساس فهرست بیماری ها، نقص عضو ها و عدم رشدهای موضوع تبصره ماده ۲ آیین نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولان خدمت نظام وظیفه عمومی، برای برخی بیماری ها افراد می توانند از معافیت موقت پزشکی استفاده کنند.
بر اساس بند ۱ این فهرست، در صورت ابتلاء فرد به بیماری های قابل علاج که مدت درمان آنها بیش از یک ماه است و همچنین برای اعمال جراحی و افراد بیماری که در دوران نقاهت می باشند، یکسال معافیت موقت داده می شود. سایر بیماری های حاد که به آنها معافیت موقت پزشکی تعلق می گیرد به شرح ذیل می باشد:
- تیروئید های حاد و تحت حاد، کچلی موضوع عفونت های قارچی عمیق و وسیع پوست، لیشمانیوز (سالک پوستی) فعال، اختلال سایکوز گذرا از بیماری های اعصاب و روان، کژخوئیها که مغایر شئونات اجتماعی و نظامی باشد از جمله انحرافات جنسی و هموسکسوالیتی، اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان، موارد حاد شکستگی های مهره ها جهت سیر مراحل درمان، در صورتی که عمل جراحی بر روی مغز فرد صورت گرفته باشد و کمتر از شش ماه از عمل جراحی گذشته باشد و…: شش ماه معافیت موقت.
- شکستگی های استخوان های بلند در صورتی که شکستگی ها جوش نخورده و بدون نصب پیچ و پلاک و کونچر باشد که کمتر از شش ماه از تاریخ شکستگی گذشته باشد و استخوان های غیربلند که جوش نخورده باشد: معافیت موقت به مدت حداکثر ۹ ماه از تاریخ شکستگی.
- گیلن باره حاد: شش ماه تا یکسال معافیت موقت.
معافیت موقت در حین خدمت (ایست خدمت)
برخی اوقات افراد بدون اینکه از معافیت خاصی برخوردار باشند شروع به خدمت دوره ضرورت می کنند اما به دلایلی که ممکن است در طول خدمت حادث گردد مانند دلایل تحصیلی، بیماری و… از ادامه خدمت خود معاف می شوند. بر اساس تبصره ۲ ماده ۳۵ قانون خدمت وظیفه عمومی، ترخیص کارکنان وظیفه بدون غیبت اولیه در حین خدمت جهت ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی و بالاتر به جز در زمان های اضطراری و جنگ بلامانع و مجاز می باشد.
همچنین ایست خدمت می تواند در اثر معافیت موقت یا دائم پزشکی و معافیت موقت یا دائم کفالت با رعایت شرایط قانونی صورت بگیرد. به عنوان مثال اگر در حین خدمت، فرد سرباز بیمار شود می تواند معافیت پزشکی بگیرد و از ادامه خدمت خود خودداری نماید و یا اگر شرایط کفالت برای او به وجود بیاید نیز می تواند معافیت کفالت بگیرد.
معافیت دائم
بر اساس قانون خدمت وظیفه عمومی و قوانین و آیین نامه های مرتبط، مشمولین سربازی در صورت وجود شرایطی می توانند از معافیت دائم خدمت دوره ضرورت که در حال حاضر ۲۱ ماه می باشد، بهره مند شوند. این شرایط هرساله یا هرچندسال یکبار با مصوبه های مختلف مجلس، دولت، ستاد نیروهای مسلح و… دستخوش تغییر می شود لذا مشمولان برای اینکه بخواهند بفهمند که می توانند از معافیت برخوردار گردند یا خیر، باید از قوانین جدید اطلاع پیدا کنند. در زیر به بررسی انواع معافیت های دائم و شرایط آن در سال ۱۴۰۳ پرداخته ایم.
معافیت دائم پزشکی
بر اساس قانون کسانی که دچار بیماری یا نقص عضو یا اختلال روانی غیرقابل درمان هستند و به طور دائمی قادر به انجام دوره خدمت ضرورت (۲۱ ماه) در امور رزمی یا غیر رزمی نیستند، معاف دائم خواهند بود. همچنین آن دسته از مشمولان معافیت موقت پزشکی که نیاز به معالجات طولانی مدت (بیش از دو سال) دارند، از معافیت دائم پزشکی برخوردار می گردند.
در واقع در صورتی که به شخصی معافیت موقت پزشکی نیز داده شود و در پایان سال دوم خدمت با وجود انجام درمان های لازم، به تشخیص شورای پزشکی بیماری وی را درمان شده تشخیص ندهند و فرد نیز قادر به خدمت نباشد، از ابتدای سال سوم معاف دائم خواهد بود و دوره معالجات وی جزء خدمت محسوب شده و لازم نیست بقیه خدمت را بگذراند. از جمله بیماری های که موجب معافیت دائم می باشند می توان به مواد زیر اشاره نمود:
- طول قد کمتر از ۱۴۵ سانتی متر و برای دارندگان مدرک کارشناسی و بالاتر کمتر از ۱۴۰ سانتی متر.
- بیماری های غدد مترشحه داخل مانند بیماری های غدد هیپوفیز، هیپرپاراتیروئیدی، پر کاری و کم کاری غدد کلیوی، دیابت قندی تیپ I و… .
- بیماری های پوست و بافت های زیر پوست مانند عفونت های قارچی مزمن و مقاوم به درمان، اگزمای شدید و مزمن و مقاوم به درمان، سل های پوستی و… .
- بیماری های مغز و اعصاب (نورولوژی) مانند اختلالات استحاله ای سلول های عصبی، اختلالات مادرزادی سیستم اعصاب مرکزی از هرنوع و… .
- بیماری های اعصاب روان ماند اسکیزوفرنی، اسکیزوافکتیو، اختلالات هذیانی، بیماری دوقطبی و… .
- بیماری های جراحی مغز و اعصاب، بیماری های ریه و قفسه صدری، بیماری های استخوان (ارتوپدی)، بیماری های دستگاه گوارش و جراحی عمومی، بیماری های خون و انکولوژی (بدخیمی ها)، بیماری های دستگاه اداری تناسلی، بیماری های فک و دهان و دندان، بیماری های قلب و عروق، بیماری های روماتولوژی و بافت همبند، بیماری های عفونی و… .
تشخیص موارد بیماری و اینکه مطابق آیین نامه مربوطه معافیت دائم به آنها تعلق می گیرد با شورای پزشکی خواهد بود.
معافیت دائم کفالت
بر اساس ماده ۲ آیین نامه اجرایی مواد ۴۴، ۴۴ مکرر و ۴۵ قانون خدمت وظیفه عمومی در خصوص کفالت، افراد ذیل حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت (۲۱ ماه) معاف می گردند:
- یگانه فرزند ذکور (بالای هجده سال تمام) مراقب یا نگهدارنده پدر نیازمند مراقبت که قادر به اداره امور خود نباشد. منظور از پدر نیارمند مراقبت، پدری است که به علت کبر سن، بیماری، محجور بودن، نقص عضو یا معلولیت و… به تشخیص شورای پزشکی نیاز به مراقبت دارد. طبق مصوبه جدید برای معافیت کفالت به علت کبر سن پدر، پدر باید حداقل ۷۵ سال داشته باشد. نکته قابل توجه این است که مشمول باید تنها فرزند پسر باشد و اگر فرد برادر بالای هجده سال داشته باشد، معاف نخواهد شد.
- تنها فرزند ذکور (پسر) مراقب یا نگهدارنده مادر فاقد شوهر نیز معاف می گردد. البته این افراد تا سی ماه از معافیت موقت کفالت استفاده می کنند و در صورت استمرار شرایط به آنها معافیت دائم داده می شود. این افراد نیز اگر برادر بالای هجده سال داشته باشند، معاف نمی گردند مگر اینکه به دلایلی مانند بیماری برادر بزرگ تر، ازدواج یا دوری او از محل سکونت مادر بتوانند معافیت اخذ نمایند.
- تنها برادر تنی سرپرست خواهر فاقد پدر و همسر و فرزند غیر محجور، معاف دائم می گردد. در صورتی که خواهر فرزند بالای هجده سال داشته باشد تنها در صورتی که فرزند توانایی کفالت مادر خود را نداشته باشد با تشخیص شورای پزشکی معافیت اعطاء می شود.
- تنها برادر سرپرست برادر کبیر فاقد پدر و همسر و فرزند ذکور غیرمحجور و فاقد شغل که به تشخیص شورای پزشکی نیازمند مراقبت باشد.
- تنها برادر سرپرست برادر کمتر از هجده سال تمام فاقد پدر.
- تنها نوه ذکور (پسر) مراقب یا نگهدارنده جد (پدربزرگ) فاقد فرزند (دخترو پسر).
- تنها نوه ذکور مراقب یا نگهدارنده جده (مادربزرگ) فاقد شوهر و فرزند اعم از دختر و پسر.
- فرد مشمولی که همسر وی فوت کرده است و دارای فرزند صغیر می باشد.
- فرد مشمولی که همسر وی بعد از ازدواج به تایید سازمان بهزیستی معلول شده است.
- یکی از فرزندان پسر فردی که در حین خدمت سربازی فوت نموده و در صورت نداشتن فرزند ذکور یکی از برادران وی.
- یکی از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی.
در صورتی که در حین انجام خدمت، فرد مشمول یا یکی از افراد تحت تکفل او ادعای کفالت نماید، روسای مربوطه باید ظرف یک هفته مراتب را به حوزه وظیفه عمومی محل سکونت بستگان مشمول اطلاع داده و حوزه رسیدگی کننده باید ظرف چهل و پنج روز رسیدگی کرده و نتیجه را به یگان خدمتی اعلام نماید. لازم به ذکر است رسیدگی به تقاضای معافیت کسی که اشتغال به تحصیل دارد و از معافیت تحصیلی استفاده می نماید، بلا اشکال می باشد و رسیدگی خواهد شد.
معافیت دائم بهزیستی
در خصوص معافیت دائم بهزیستی بعضی از معافیت ماده ۶ بهزیستی یاد می کنند درحالیکه ماده ۶ اختصاص به قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مصوب ۱۳۸۳ داشت و قانون جدید در این خصوص لازم الاجراء می باشد. بر اساس ماده ۲۶ قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب سال ۱۳۹۶، یکی از فرزندان والدینی که خود ناتوان و معلول بوده (هردو یا یکی از آنها معلول باشد) و یا حداقل دو نفر از فرزندان آنها ناتوان و معلول باشند از انجام خدمت سربازی معاف می گردند. نکته قابل توجه این است که در همه موارد شدت معلولیت و بیماری فرد عضو بهزیستی باید شدید باشد و معلولیت متوسط و ضعیف باعث معافیت نمی شود.
به عنوان مثال اگر مادر فردی دارای معلولیت جسمی-حرکتی شدید باشد، فرد مشول می تواند حتی اگر برادر بالای هجده سال داشته باشد، با انتخاب مادر معاف گردد. همچنین بر اساس اطلاعیه سازمان عمومی فراجا، تنها فرزندِ ذکور سالم خانواده هایی که دارای فرزند با معلولیت شدید و بالاتر دارند از خدمت دوره ضرورت (۲۱ ماه) معاف دائم می شوند.
لازم به ذکر است همسرانی که زن ناتوان و معلول خود را سرپرستی می کنند مادامی که همسر خود را سرپرستی می کنند از معافیت برخوردارند و در صورتی که همسر بعد از ازدواج معلول شده باشد و به تشخیص شورای پزشکی نیازمند مراقبت باشد، این افراد معاف دائم می شوند. همچنین افرادی که با بانوان معلول جسمی-حرکتی و جانبازان زن بالای ۲۵ درصد ازدواج می کنند تا مدت پنج سال از معافیت موقت برخوردار بوده و در صورت استمرار ازدواج آنها از معافیت دائم برخوردار می شوند.
همچنین بر اساس آیین نامه مربوط به کفالت، یکی از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش سازمان بهزیستی که دارای معلولیت شدید می باشد و مشمولانی که حداقل یک فرزند معلول مددجو (دارای معلولیت شدید) دارند و تنها پسر خانواده های مددجو که دارای سه فرزند دختر یا بیشتر هستند، از خدمت سربازی معاف دائم می شوند.
معافیت دائم ایثارگری
بر اساس قانون خدمت وظیفه عمومی، مشمولانی که پدر یا مادر یا فرزند یا برادر یا خواهر آنها در راه پیروزی انقلاب اسلامی و استمرار آن، شهید یا جانباز یا مفقود الاثر شده اند و یا بشوند از معافیت دائم ایثاگری برخوردار می گردند. موارد معافیت دائم ایثارگری به شرح ذیل می باشد:
- کلیه فرزندان پسر شهدا و مفقودین از خدمت دوره ضرورت (۲۱ ماه) معاف هستند.
- به ازاء هر ۲۴ ماه اسارت پدر یا مادر یا فرزند یا برادر یا خواهر فرد مشمول، هر ۲۵ درصد جانبازی و هر ۳۰ ماه سابقه حضور در جبهه، یک نفر به عنوان مشمول می تواند از خدمت دوره ضرورت معاف گردد. ایثاگرانی که به موجب نداشتن فرزند، برادر خود را معاف کنند در صورت فرزند دار شدن می توانند از امتیاز مزبور برای فرزند خود نیز استفاده نمایند.
- کلیه افراد مشول دارای جانبازی ده درصد از خدمت دوره ضرورت معاف می باشند.
- یک فرزندخوانده ذکور جانبازی که برابر گواهی بنیاد شهید و امور ایثارگران صاحب فرزند نمی شود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف خواهد بود.
لازم به ذکر است ایثارگرانی که سابقه جبهه، اسارت یا جانبازی آنها به تنهایی موجب معافیت فرزندشان نمی شود، چنانچه تلفیق و تجمیع اعداد و یا تمامی عوامل مزبور به عدد ۳۰ و بیشتر برسد، تنها می توانند یک فرزند پسر خود را از خدمت دوره ضرورت معاف نمایند. براساس ابلاغیه ستاد کل نیروهای مسلح، جانباختگان سانحه هواپیمای اوکراینی، حادثه منا و… که تابعیت ایران داشتند در حکم شهید محسوب شده و از امتیازات قانون خدمت وظیفه عمومی برخوردار می شوند. بر این مبنا کلیه فرزندان ذکور شهدا از معافیت سربازی برخوردار شده و در صورتی که شهید فاقد فرزند ذکور باشد، به ازاء هر شهید یک نفر از برادران وی معاف می گردد.
معافیت دائم سربازی متاهلین
بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۰۲ لایحه برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران که هنوز به تایید شورای نگهبان نرسیده است در راستای سیاست های کلی جمعیت، مشولان غایب و غیرغایب بالای ۳۵ سال و دارای دو فرزند یا بیشتر از خدمت سربازی معاف می باشند. اما در حال حاضر بر اساس تصمیم ستاد کل نیروهای مسلح، افراد بالای چهل سال دارای سه فرزند و افراد زیر ۴۰ سال دارای ۴ فرزند از خدمت سربازی معاف می باشند.
سایر موارد معافیت دائم
از جمله سایر معافیت های دائم می توان به معافیت عفو رهبری، معافیت یک عضو خانواده های ساکن در برخی جزایر خلیج فارس، موارد تبدیل معافیت موقت به دائم و… اشاره نمود. بر اساس ابلاغیه سال ۸۲ که به پیشنهاد ستاد نیروهای مسلح و با تصویب رهبری صورت گرفت، متولدین سال های ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۴ که دارای مدرک زیر دیپلم، دیپلم و فوق دیپلم بودند و همچنین متولدین سال های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۴ که دارای مدرک لیسانس بودند و متولدین سال های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۲ که دارای مدرک فوق لیسانس بودند و متولدین سال های ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۰ که دارای مدرک دکتری غیر پزشکی بودند، مورد عفو قرار گرفته و برای آنها کارت معافیت عفو رهبری صادر گردید.
بر اساس مصوبه ستاد کل نیروهای مسلح که به موافقت رهبری نیز رسیده است، ۶ جزیره تابعه شهرستان بوموسی شامل تنب بزرگ، تنب کوچک، بوموسی، سیری، فارور کوچک و فارور بزرگ و جزایر هندورابی، لاوان و لارک مشمول معافیت دائم می شوند. بر مبنای این مصوبه هر فردی که ۱۲ سال در این جزایر از گذشته تاکنون یا بعد سکونت داشته باشد، یکی از فرزندان ذکور یا سرپرست خانواده از خدمت سربازی معاف خواهد شد. شما می توانید برای معافیت خود و اقدام برای اخذ معافی از وکیل معافیت کمک بگیرید.
معاف از رزم یا خدمات رزمی
معافیت از رزم یا خدمات رزمی نیز یکی از اقسام معافیت پزشکی می باشد که بر اثر آن فرد از خدمات رزمی سنگین مانند رژه، نگهبانی با اسلحه، نگهبانی شبانه و… معاف می شود و می تواند از امکان انتقالی و انجام کارهای اداری و دفتری بهره مند گردد. از جمله مواردی که باعث معافیت از رزم می شود می توان به کوتاهی قد، چاقی مفرط و برخی بیماری ها مانند گیلن باره بهبودیافته اشاره کرد.
