تفاوت اعتراض شخص ثالث با اعتراض ثالث اجرایی در این است، که اگر دعوی مطرح شده در دادگاه به غیر از اصحاب دعوی با شخص دیگری (ثالث) ارتباط داشته باشد، شخص ثالث می تواند نسبت به حکم دادگاه اعتراض نماید. ولیکن در اعتراض ثالث اجرایی، اعتراض شخص ثالث به مرحله اجرای حکم است.
دعوی اعتراض شخص ثالث چیست؟
هنگامی که شخصی علیه فردی اقامه دعوی می نماید و در نهایت پس از برگزاری جلسات دادگاه و بررسی مدارک اصحاب دعوی، دادگاه حکم خود را صادر می نماید. فلذا اگر رای صادره به حقوق شخص ثالث خللی وارد کرده باشد و وی یا نماینده وی به عنوان اصحاب دعوی در دعوی دعوت نشده باشد، می تواند نسبت به رای صادر هر گونه از دادگاه های عمومی، انقلاب و تجدیدنظر اعتراض نماید.
شایان ذکر است، دعوی اعتراض شخص ثالث تنها به حالت فوق الذکر نبوده، بلکه اگر رای توسط داور صادر شده باشد، که آن اشخاص یا نماینده آنان در تعیین داور نقشی نداشته اند، می توانند به عنوان شخص ثالث اعتراض کنند.
انواع دعوای اعتراض شخص ثالث
اعتراض شخص ثالث در راستای دفاع از حقوق خود به استناد ماده ۴۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی دارای اقسامی است که در ادامه به شرح هر یک آن ها می پردازیم.
دعوای اعتراض اصلی
همانطور که پیش تر گفته شد، اگر دادگاه در خصوص دعوی حکمی صادر نماید، که باعث شود به حقوق شخص ثالث خلل وارد سازد، شخص ثالث پس از آنکه از حکم مطلع شد، می تواند در جهت دفاع از حق خود نسبت به آن رای صادره اعتراض نماید. فرض کنید اگر دعوی با موضوع اثبات عقد بیع خودرو و تنظیم سند بین دو شخص مطرح بوده و دادگاه پس از بررسی ادله طرفین مبادرت به صدور رای نموده است، در حالیکه خودرو متعلق به شخص ثالث (فرد دیگری) می باشد.
حال با توجه به اینکه حق ثالث در این خصوص تضییع شده است، وی می تواند دعوی اعتراض شخص ثالث اقامه نماید. در این راستا برای ثبت اعتراض باید دادخواست خود را به طرفیت محکوم له و محکوم علیه تنظیم نماید و دادخواست خود را برای دادگاه صادر کننده رای توسط دفاتر خدمات قضایی یا وکیل خود ارسال نماید. برای درک این مقوله به مثال ذیل توجه نمایید.
در همان مثال قبلی فرض کنید دعوی رای دادگاه بدوی در خصوص اثبات عقد بیع خودرو و تنظیم سند صادر شده باشد، فلذا شخص ثالث نیز باید دادخواست اعتراض خود را برای دادگاه بدوی (نخستین) که توسط آن رای صادر شده است، ارسال نماید.
دعوای اعتراض طاری
حال اگر بین دو شخص قبلا دعوی مطرح بوده که نهایتا منجر به صدور حکم توسط دادگاه شده است، ولیکن یکی از اشخاص همان دعوای جدید را اقامه می کند و به حکم صادر شده قبلی استناد می کند، دعوای اعتراض طاری گفته می شود. در این خصوص شخص ثالث دعوای جدید (فعلی) که در دعوی قبلی حضور نداشته است، شخص ثالث محسوب شده و می تواند نسبت به آن رای صادر شده اعتراض نماید.
به عنوان مثال علی اقدام به طرح دعوی اثبات مالکیت نسبت به حسین مطرح می نماید، فلذا دادگاه پس از احراز مدارک طرفین مبادرت به صدور رای خود می نماید. در نهایت خواه علی یا حسین دعوی دیگر (دوم) مطرح می نمایند که مرتبط با همان اثبات مالکیت می باشد، ولیکن جواد را نیز طرف دعوی قرار می دهند، فلذا در این حالت جواد می تواند نسبت به رای دادگاهی در که خصوص اثبات مالکیت رای خود را صادر کرده است، اعتراض نماید.
شخص ثالث می تواند بدون آنکه دادخواستی تقدیم دادگاه نماید، اعتراض خود را در دادگاهی که پرونده دوم در ان جاری است، بیان نماید تا دادگاه به اعتراض وی رسیدگی نماید. ولیکن اگر درجه دادگاه رسیدگی کننده ثانی (دوم) پایین تر از دادگاهی باشد، که رای خود را سابقاً صادر کرده است، شخص ثالث باید دادخواست اعتراض طاری خود را به دادگاهی که رای را صادر کرده است تقدیم نماید تا در آن دادگاه به اعتراض ایشان رسیدگی شود.
شایان ذکر است، در صورت وصول اعتراض طاری از طرف شخص ثالث چنانچه دادگاه تشخیص دهد حکمی که در خصوص اعتراض یاد شده صادر می شود موثر در اصل دعوا خواهد بود، تا حصول نتیجه اعتراض، رسیدگی به دعوا را به تاخیر می اندازد. در غیر این صورت به دعوای اصلی رسیدگی کرده رای می دهد و اگر رسیدگی به اعتراض برابر ماده با دادگاه دیگری باشد به مدت ۲۰ روز به اعتراض کننده مهلت داده می شود که دادخواست خود را به دادگاه مربوط تقدیم نماید.
نکته: اگر شخص ثالث در مهلت مقرر اقدام به تقدیم دادخواست یا اعتراض خود نکند دادگاه رسیدگی به دعوا را ادامه خواهد داد.
دعوی اعتراض ثالث چه آثاری به همراه دارد؟
هنگامی که اشخاص ثالث دعوی اعتراض اقامه می نماید، این دعوی یکی سری آثاری به همراه دارد، از جمله این آثار می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- اعتراض ثالث موجب تاخیر اجرای حکم قطعی نمی شود. در مواردی که جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض ثالث به درخواست معترض ثالث پس از اخذ تامین مناسب قرار تاخیر اجرای حکم را برای مدت معین صادر می کند.
- اگر دادگاه پس از رسیدگی، اعتراض ثالث را وارد تشخیص دهد، آن قسمت از حکم را که مورد اعتراض قرار گرفته نقض می نماید و اگر مفاد حکم غیرقابل تفکیک باشد، تمام آن الغاء خواهد شد.
دعوای اعتراض ثالث اجرایی چیست؟
هنگامی رای دادگاه صادر شده قطعی و خواهان تقاضای صدور اجرائیه (اجرای حکم) کرده است و در اثر این اجرائیه مالی از شخص ثالث توقیف شده است، شخص ثالث می تواند دعوای اعتراض ثالث اجرایی اقامه نماید. در این حالت شخص ثالث نسبت به حکم دادگاه صادره اعتراضی ندارد، بلکه اعتراض وی در جهت توقیف اموال ایشان می باشد. حال سوالی که مطرح می شود، شخص ثالث در چه صورت قادر به طرح دعوی اعتراض ثالث اجرایی است؟
در پاسخ باید گفت، هر گاه نسبت به مال منقول یا غیرمنقول یا وجه نقد توقیف شده شخص ثالث اظهار حقی نماید اگر ادعای مزبور مستند به حکم قطعی یا سند رسمی باشد که تاریخ آن مقدم بر تاریخ توقیف است، مال از حالت توقیف خارج می شود، ولیکن اگر شخصی ثالث دارای حکم قطعی یا سند نباشد، عملیات اجرایی متوقف نشده و برای جلوگیری از عملیات اجرایی و اثبات ادعای خود می تواند از طریق دادگاه طرح دعوی نماید.
در این خصوص نیز ماده ۴۲۲ آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد؛ شخص ثالث پس از اجرای حکم در صورتی می توان اعتراض کند، که ثابت شود حقوقی که اساس و ماخذ اعتراض است به جهتی از جهات قانونی ساقط نشده باشد.
شایان ذکر است، شکایت شخص ثالث در تمام مراحل بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی می شود. مفاد شکایت به طرفین ابلاغ می شود و دادگاه به دلائل شخص ثالث و طرفین دعوی به هر نحو و در هر محل که لازم بداند رسیدگی می کند و در صورتی که دلائل شکایت را قوی یافت قرار توقیف عملیات اجرایی را تا تعیین تکلیف نهایی شکایت صادر می نماید.
سپس اگر مال مورد اعتراض منقول باشد دادگاه می تواند با اخذ تامین مقتضی دستور رفع توقیف و تحویل مال را به معترض بدهد. به شکایت شخص ثالث بعد از فروش اموال توقیف شده نیز به ترتیب فوق رسیدگی خواهد شد. به بیان دیگر شخص ثالث حتی پس از فروش مال توقیف شده نیز می تواند اعتراض کند.
در چه صورت رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث اجرایی متوقف می شود؟
به استناد ماده ۱۴۷ قانون اجرای احکام، شخصی که حکم به نفع او صادر شده است، می تواند مال دیگری را از اموال فردی که حکم به ضرر او صادر شده است، به جای مال مورد اعتراض توسط شخص ثالث معرفی نماید. در این صورت آن مال توقیف و از مال مورد اعتراض رفع توقیف می شود و رسیدگی به شکایت شخص ثالث نیز موقوف می‌گردد.
تفاوت اعتراض شخص ثالث با اعتراض ثالث اجرایی
دعوی اعتراض شخص ثالث با اعتراض ثالث اجرایی به صورت کلی زمانی قابل طرح است که شخص ثالث در دعوی مطروحه حضور نداشته است یا آنکه مفاد رای به ایشان ابلاغ نشده است. اما بین این دو دعوی یک سری تفاوت هایی وجود دارد، که در ذیل به شرح آن ها پرداخته ایم.
- اعتراض شخص ثالث مربوط به زمان قبل از اجرای حکم بوده ولیکن اعتراض ثالث اجرایی مربوط به زمان پس از حکم (قطعی شدن حکم) و اجرا آن می باشد و اگر بتواند حق خود را ثابت نماید یا آنکه دارای حکم قطعی یا سند رسمی باشد، می تواند تقاضای توقیف اجرای حکم را بنماید.
- در دعوای اعتراض ثالث اجرایی نیازی به رعایت تشریفات قانونی و تقدیم دادخواست نمی باشد، در حالی که در دعوی اعتراض ثالث، حتما باید دادخواست تقدیم دادگاه شود تا به درخواست شخص ثالث رسیدگی شود.
- در دعوای اعتراض ثالث باید هزینه های دادرسی پرداخت شود، در صورتیکه در دعوی اعتراض ثالث اجرایی نیازی به پرداخت هزینه های دادرسی نمی باشد.
- مرجع رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث اجرایی، دادگاه اجرا کننده حکم است، ولیکن در دعوای اعتراض ثالث مرجع رسیدگی کننده به درخواست شخص ثالث دادگاه صادر کننده رای می باشد و اگر ثالث در دادگاه جدید به عنوان اعتراض ثالث وارد شده باشد، مرجع صالح به رسیدگی دادگاه جدید بوده و اگر صلاحیت رسیدگی نداشته باشد، دادخواست اعتراض ثالث به دادگاه که رای صادر شده است، باید تقدیم شود.
