توضیحات کامل درباره تحقیقات دادسرا

در این مطلب به بررسی کامل روند تحقیقات دادسرا و موضوعاتی نظیر شروع تحقیقات دادسرا، تحقیقات مقدماتی، تحقیقات مقدماتی در کلانتری، تحقیقات مقدماتی بازپرس، نقش بازپرس، شاکی و متهم، تامین کیفری، آخرین دفاع، اختلاف نظر دادستان و بازپرس، موارد عدم تحقیق، تعریف تحقیقات مقدماتی و … میپردازیم.

شما میتوانید با مطالعه این مقاله برای برخی از سوالات خود راجع به تحقیقات دادسرا و دیگر مسائل مربوطه پاسخی موثق و قانع کننده ای را بیابید؛ همچنین اگر سوالی بدون پاسخ داشتید میتوانید از پایان مقاله اطلاعات تماس خود را ارسال کنید تا کارشناسان داپکده با شما تماس بگیرند.

دادسرا نهادی است که از دادستان ، دادیار و بازپرسی و معاون و کارمند اداری تشکیل می شود و ریاست دادسرا با دادستان است و توسط او داره می شود. کشف جرم، تعقیب متهم، اقامه دعوی از جنبه حق اللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی و همچنین رسیدگی به امور حسبیه طبق امور قانونی به عهده دادستان است؛ به طور کلی در مورد تحقیقات دادسرا باید گفت که دادسرا در کلیه جرایم صلاحیت رسیدگی دارد به جز مواردی که در صلاحیت دادگاه کیفری استان است.

شروع تحقیقات در دادسرا چگونه است؟

برای شروع تحقیق، تعقیب و کشف جرم می بایست یه سری جهات رعایت شود در غیر این صورت غیر قانونی و بدون مجوز خواهد بود. به عنوان مثال می توان به شکایات اشاره نمود، همانطور که می دانید جرائم دارای دو جنبه خصوصی و عمومی هستند و گاهی جنبه خصوصی بعضی جرائم نسبت به جنبه عمومی برتری دارند.

مثلاً در جرم ترک انفاق و فحاشی که در واقع از جمله جرائم غیر قابل گذشت تلقی می شوند چون تعقیب و رسیدگی به این جرم منوط به شکایت شاکی خصوصی است و تا زمانی که متضرر از جرم شکایتی مطرح نکند تعقیب و تحقیق صورت نمی گیرد و البته اگر هم شاکی بعد از طرح شکایت منصرف شود تعقیب نیز  متوقف خواهد شد حتی اگر منجر به صدور حکم محکومیت علیه مجرم هم بشود با رضایت شاکی خصوص، حکم اجرا نخواهد شد.

اما در مورد جرائم غیر قابل گذشت برعکس است و جالب است بدانید علاوه بر اینکه این جرائم نیازمند شاکی خصوصی نیست بلکه اگر هم شاکی خصوصی داشته باشد و رضایت هم بدهد اما باز هم رسیدگی و تعقیب و تحقیقات دادسرا ادامه خواهد داشت.

به این نکته توجه کنید که در برخی جرائم مثل جرائم ارتکابی توسط اطفال یا جرائم زنا و لواط (جرائم منافی عفت) و جرائمی که مجازات قانونی آن ها کمتر از ۳ ماه حبس یا کمتر از یک میلیون ریال جزای نقدی است چون به طور مستقیم در دادگاه طرح می شود تحقیقات نیز در همان جا ( در دادگاه ) صورت می‌گیرد.

تحقیقات مقدماتی

در باب تحقیقات دادسرا، تحقیقات مقدماتی از جمله اقدامات قانونی است که از سوی بازپرس یا مقام قضایی دیگر به عنوان حفظ آثار و علائم جرم، جمع آوری ادله برای شناسایی، یافتن و یا جلوگیری از متواری شدن متهم و مخفی شدن وی انجام می شود. هنگامی که شکواییه‌ تقدیم دادسرا می گردد و یا جرم مشهود مشاهده می شود مراتب فوراً به دادستان اعلام می شود و پس از آن به دادیار یا بازپرس ارجاع داده می شود‌.

ویژگی تحقیقات مقدماتی

طبق تعریف تحقیقات دادسرا در حوزه مقدماتی به آن دسته از تحقیقاتی می گویند که در واقع در دادسرا و توسط دادستان و بازپرس، دادیار و البته ضابطین دادگستری انجام می شود اما ویژگی های این تحقیقات این است که سریع است، با توجه به مواد ۴۰ و ۴۱ آیین دادرسی کیفری و  تأمل در این مواد پی خواهیم برد که تحقیقات دادسرا می بایست فوری باشد و در به دست آوردن شواهد، دلایل و قرائن حین انجام جرم باید سریع عمل کرد که ماده ۴۱ قانون مذکور هم عنوان داشته که تعطیلات هم مانع تحقیقات نمی شوند.

ویژگی دیگر تحقیقات مقدماتی در زمینه تحقیقات دادسرا ، غیر علنی بودن است که در قانون آیین دادرسی کیفری در مواد ۱۲۸و ۱۳۰ و ۱۵۲ به این موارد پرداخته شده است، به طور کلی در این موارد باید گفت که تحقیقات چه توسط مقام قضایی و چه توسط پلیس انجام گیرد باید سری باشد و مقامات باید حفظ اسرار کنند.

متهمین، شهود و غیره …. باید به صورت فُرادا مورد بازجویی قرار بگیرند یعنی جدا جدا و تک تک بازجویی شوند تا که از اظهارات هم مطلع نشوند، شاید خیلی ها برایشان سوال پیش بیاید که وکیل نیز نباید داشته باشند ؟ در این مورد باید گفت که بازجویی به صورت تک تک مانع از داشتن وکیل نیست.

از ویژگی های دیگر تحقیقات مقدماتی کتبی بودن است و بیان می کند که تحقیقات باید کتبی باشد یعنی اگر عرض حال ناقص یا شفاهی است می بایست در صورتجلسه ای تنظیم شود به علاوه خط خوردگی و …. نیز نباید نداشته باشد‌

ویژگی آخر تحقیقات مقدماتی غیر ترافعی بودن آن هاست یعنی شاکی و متهم یا وکلای آنان به نحوی که در جریان دادگاه می گذرد وجود ندارد، به عبارتی دیگر متهم مکلف است به پرسش ها شخصاً پاسخ دهد و وکیل نقش فعالی در تحقیقات مقدماتی نخواهد داشت.

آیا بازپرس می تواند به همه جرائم رسیدگی کند؟

اصولاً تحقیقات مقدماتی دادسرا درباره ی تمامی جرائم با بازپرس است، اما دادستان و دادیار تنها به جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری استان نیست صلاحیت رسیدگی دارند. مثلاً جرائمی که مجازات های آنان اعدام ، قصاص و حبس ابد باشد تحقیقات مقدماتی صرفاً در صلاحیت بازپرس قرار دارد.

آیا تحقیقات دادسرا بدون حضور متهم یا شاکی نیز صورت می‌گیرد؟

قاعدتاً عدم حضور طرفین مانع از تحقیقات دادسرا و رسیدگی نیست اما چنانچه طرفین دعوی حضور داشته باشند مقام قضایی موظف است ابتدا از شاکی و سپس از متهم یا متهمین تحقیق کند، البته ناگفته نماند که ممکن است گاهی جرمی شاکی خصوصی نداشته باشد مثل حمل یا ساخت مشروبات الکلی.

تأمین کیفری چیست؟

توجه داشته باشید پس از تفهیم اتهام می بایست از متهم تأمین گرفته شود، این تأمین کیفری بر مبنای نوع جرم، دلایل اثبات آن، آثار به جا مانده از جرم و شخصیت متهم و… دارای شدت و ضعف است که شدید ترین آن بازداشت موقت و خفیف ترین آن التزام به حضور نزد مقام قضایی با قول شرف است.

نکته ای که در مورد تأمین کیفری باید بدانید این است که تأمین کیفری به منظور در دسترس بودن متهم صادر می شود جز در مورد بازداشت موقت که متهم به طور مستقیم از بازداشتگاه اعزام می‌شود.

جالب است بدانید در قرار تأمین وثیقه یا کفالت اگر متهم قادر به معرفی وثیقه یا کفیل باشد آزاد می شود و در مورد قرار تأمین التزام به حضور چنانچه متهم ملتزم شود آزاد می شود.

آخرین دفاع چیست؟

دوستان توجه کنید بعد از این که تفهیم اتهام صورت گرفت، مدت زمانی که برای تکمیل تحقیقات دادسرا و بررسی قرائن و شواهد شاکی و دفاع لازم است (مثل أخذ نظر کارشناس و…) پس از تکمیل این موارد نوبت آخرین دفاع می شود که مقام قضایی می بایست از متهم آخرین دفاع را بگیرد و اتهام او را با دلایل به دست آمده مجدداً تفهیم کند.

در آخرین دفاع چنانچه متهم مطلب جدیدی در جهت کشف واقع بیان کند ( چه به نفع خودش باشد و چه به ضرر خودش ) مقام قضایی می بایست درباره آن تحقیق کند و نظر نهایی را به دادستان اعلام کند.

اختلاف نظر دادستان و بازپرس

توجه کنید که اگر دادیار یا بازپرس متهم را مقصر بدانند و یا اگر دلایل را برای اتهام به او کافی ندانند باید نظر خود را به صورت قرار به دادستان اطلاع دهند و پس از آن دادستان به نظر آن ها اظهار نظر می کند اما در رابطه با موافقت دادستان با نظر بازپرس و دادیار و عدم موافقت دادستان با نظر آنان باید قائل به تفکیک شد.

در حالت اول زمانی که بازپرس متهم را مجرم می داند و قرار مجرمیت صادر می کند، حال اگر دادستان با این نظر موافق باشد کیفر خواست صادر می کند و همراه پرونده به دادگاه ارسال می کند و همچون شاکی در جلسه دادگاه حاضر می شود و با دفاع از کیفر خواست متقاضی مجازات متهم می شود اما به طور کلی مدنظر باشد که تصمیم نهایی در مورد بی گناهی و یا مجرم بودن متهم را دادگاه می گیرد.

حالت دوم زمانی است که بازپرس با توجه به دلایل و قرائن متهم را مجرم نمی داند که در این صورت قرار منع پیگرد صادر می کند که اگر دادستان نیز موافقت کند شاکی خصوصی پرونده حق شکایت از تصمیم دادسرا را در دادگاه دارد ، اما اگر دادستان با نظر بازپرس موافق نباشد و مخالفت کند در وهله اول نظر خودش را به بازپرس اعلام می کند اما چنانچه بازپرس به نظر خود تأکید داشت دادگاه به عنوان مرجع حل اختلاف بین دادستان و بازپرس تصمیم قطعی در مورد چگونگی رسیدگی و رفتار با پرونده را می گیرد.

موارد عدم تحقیق

به طور کلی در دو مورد تحقیقات دادسرا انجام نمی شود، اول زمانی است که دادسرا وجود نداشته باشد و تحقیق همراه رسیدگی توسط دادگاه بخش صورت می گیرد اما حالت دوم زمانی است که دادسرا هست اما پرونده مستقیم به دادگاه ارسال می گردد.

به عنوان مثال زمانی که مرتکب زیر ۱۵ سال سن دارد که پرونده در شعب رسیدگی به اطفال یا دادگاه های عمومی رسیدگی می شود. ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری در مورد دادگاه اطفال سخن گفته و باید توجه داشته باشید که سن مرتکب هنگام ارتکاب جرم زیر ۱۵ سال باشد.

مورد بعد زمانی است که جرم منافی عفت ( ماده ۳۰۶ ) باشد که اصولاً با توجه به قاعده فقهی «بزه پوشی» در شرع اسلام، تحقیق در این مورد ممنوع است و پرسش از هیچ فردی مجاز نیست مگر در مواردی که جرم شاکی خصوصی داشته باشد و یا به عنف باشد و یا سازمان یافته باشد یعنی بیش از ۳نفر یا بیشتر و با برنامه جرم را عملی کنند و مورد بعدی با توجه به ماده ۶۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری، زمانی که جرم منافی عفت در علن باشد که در این صورت هم انجام تحقیق مشکلی ندارد.

مورد دیگر در رابطه با جرائم درجه ۷ و ۸ ( تا ۳ ماه بیشتر حبس ندارند ) چون کم اهمیت هستند تحقیقات دادسرا انجام نمی شود و برای اینکه از اتلاف وقت جلوگیری شود پرونده مستقیم به دادگاه ارسال می گردد، شایان ذکر است که مثلاً جرم رانندگی بدون پروانه نیاز به تحقیقات در  دادسرا ندارد و در شورای حل اختلاف رسیدگی و تحقیق می شود اما اگر همین موضوع یعنی رانندگی بدون پروانه و درنتیجه منجر به قتل شود در دادسرا تحقیقات صورت خواهد گرفت.

ختم کلام

به طور کلی در این مقاله هدف این بود که راجع به ساز و کار دادسرا ها در تحقیقات دادسرا و دیگر مسائل در روند رسیدگی پرونده ها در دادسرا، توضیح داده شود و همچنین بسیاری از دوستان سوال کرده بودند در رابطه با این که هنگام اختلاف در مورد یک پرونده بین بازپرس و دادستان روند رسیدگی چگونه خواهد؟ که بنده سعی کردم در این مقاله این موضوع را عنوان کنم و توضیحات لازمه را ارائه بدهم. شما میتوانید برای مشاوره حقوقی رایگان اطلاعات تماس خود را از طریق فرم زیر برای ما ارسال کنید تا با شما تماس بگیریم.