در بین افراد زمانی‌که مالی به دیگری داده می‌شود . قاعدتاً عوضی در قبال آن گرفته خواهد شد . اما در برخی از موارد مال به‌طور مجانی به طرف دیگر داده می‌شود و مالی در قبال آن بابت عوض دریافت نخواهد شد . که به انتقال مال و این بخشیدن مال در اصطلاح حقوقی هبه گفته می‌شود . در ادامه این مطلب در رابطه با حیله و عقد هبه به توزیع خواهیم پرداخت.
هبه چیست!؟
نوعی عقد در قانون مدنی وجود دارد بنام عقد هبه . اما زمانی‌که ما چیزی را به دیگر می‌بخشیم . با انعقاد عقد هبه است و آن مال را به او هدیه داده‌ایم که این عقد یا این قرارداد شرایط خاصی دارد .
در این عقد کسی که مالش را به دیگری میدهد و به او واهب گفته می‌شود . کسی که مال به ملکیت او درمی‌آید و هدیه گیرنده است متهب نام دارد . مالی که به‌عنوان هدیه داده می‌شود عین موهوبه می‌گویند.
در عقد هبه حتما باید مالی را که می‌خوایم هدیه بدهیم به‌طرف مقابل داده شود( قبض صورت بگیرد) و آن فرد نیز آن را دریافت کند . در غیر این صورت عقد هبه ای به وجود نخواهد آمد . در پی آن رجوع هم در این خصوص وارد نیست . که البته در رابطه با رجوع در ادامه بیشتر صحبت خواهیم کرد.
در چه صورت می‌توانیم مال هدیه داده‌شده را پس بگیریم؟
زمانی‌که از طریق عقد هبه مال را به دیگری بخشیده‌ایم . می‌توانیم درصورتی به هبه رجوع کنیم و مالی را که هدیه داده‌ایم پس بگیریم . لذا برای این امر دو شرط لازم است تا محقق شود . شرط اول آنست که مالی را که هدیه داده‌ایم همچنان موجود باشد . چون اگر عین مال ازبین‌رفته باشد دیگر نمیتوان به آن رجوع کرد و شرط دوم نیز این است . که حق رجوع واهب از بین نرفته باشد.
در چه مواردی حق رجوع از بین میرود و هدیه دهنده حق رجوع ندارد؟!
زمانی واهب حق رجوع ندارد . که هدیه گیرنده پدر ، مادر و یا فرزند او باشند . به‌علاوه درصورتی‌که هدیه گیرنده در قبال مالی که به‌عنوان هدیه دریافت کرده مالی دیگری را به واهب داده باشد . یا کاری را انجام داده باشد مانند این‌که بگوید مال را به تو می‌بخشم. به شرطی که دو سال از خانه مسکونی‌ام مراقبت کرده و نظافت کن.
مورد بعد زمانی است که گیرنده هدیه را به شخص دیگری انتقال دهد . مثلاً به دیگری بفروشد در این‌جا نیز واهب نمی‌تواند رجوع کند .
درجایی که تغییری در مال هدیه داده‌شده به وجود بیاید . (مانند این‌که فرض بفرمایید هدیه یک شمش طلا باشد و به گردنبند طلا تبدیل شود .) نیز حق رجوع از بین میرود و دیگر نمیتوان مال هدیه داده شده را پس گرفت.
هبه در مهریه
همان‌طور که می‌دانید در بسیاری از موارد خانم‌ها مهریه خودشان را به همسرشان هبه می‌کنند . در این‌جا سوالی که مطرح می‌شود این است . که آیا میتوان از این هبه رجوع کرد و مجدداً مهریه را طلب نمود؟
دراین‌باره چند فرض مختلف وجود دارد که به هر یک شرط جدا خواهیم پرداخت:
در فرض اول زوجه مهریه را مافی‌الذمه زوج را ابراء می‌کند و آن بدین معناست که زن می‌گوید . از نظر او مرد دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه ندارد . در این حالت دینی برای مهریه به گردن شوهر باقی نمی‌ماند و ساقط می‌گردد.
اما در فرض دیگر زوجه مهریه خود را به زوج هبه می‌کند . که در آن عنوان می‌شود . زن مهر خود را به همسرش بخشیده در این‌جا چون مهریه به واسطه‌ی عقد هبه به شوهر بخشیده شده‌است . تکلیف شوهر از پرداخت مهریه به‌طورکلی ساقط نشده.چرا که زن تحت شرایطی می‌تواند به مهریه ای که هبه کرده رجوع کند و مطالبه نماید.
اما در فرض دیگر خانم برای طلاق مهریه خود را به شوهر بذل می‌کند . که معمولاً در طلاق‌های خلع و مبارات چنین بذلی در رابطه با مهریه صورت می‌گیرد . که یعنی در آن زن با پرداخت مالی به شوهر خود از او درخواست طلاق می‌کند . که در این حالت اگر زن در ایام عده طلاق از بذل رجوع کند طلاق لغو خواهد شد.
چگونه هدیه را پس بگیریم؟!
اگر کسی بخواهد مالی را که هدیه داده‌است پس بگیرد . باید از طریق دادخواست حقوقی که ارسال آن به دادگاه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی میباشد . اقدام کند همچنین باید هزینه دادرسی در این‌باره پرداخت کند.
مدنظر قرار بگیرد که هزینه دادرسی در این دعوی با توجه به قیمت مال هدیه داده‌شده محاسبه می‌شود.
در رابطه با مراحل رسیدگی به دعوای استرداد هبه باید توجه کنید . که در حالتی وجود دارد هبه سند رسمی دارد و ثبت‌شده خود در این حالت دیگر نیازی به اثبات هبه نیست و می‌توانیم درخواست رجوع را مطرح کنیم . اما گاهی اوقات هبه به‌صورت رسمی به ثبت نرسیده . به‌صورت شفاهی و یا عادی بوده در این حالت فردی که هدیه داده . باید ابتدا هبه را اثبات کند بعد از آن رجوع از آن نموده مال را استرداد نماید.
اما فراموش نکنید که درهرحال شخصی که هدیه داده باید شرایط رجوع را اثبات کند . برخورداری از حق رجوع را برای دادگاه محرز نماید.
