منع خروج اتباع ایران از کشور در چه صورتی تحقق پیدا می کند، آیا این ممنوع الخروجی دارای مدت خاصی می باشد، در ادامه به پاسخ این سوالات و موارد مربوط به این حوزه می پردازیم.
نحوه منع خروج اتباع ایران از کشور
بعضا یک سری افراد مرتکب جرایمی می گردند، که قانونگذار علاوه بر مجازات آن جرم، مجازات های تکمیلی را نیز برای آن اشخاص در نظر می گیرد، به عنوان مثال اگر شخصی بدهکار باشد، طلبکار او می تواند، علاوه بر آنکه طلب خود را از او خواستار شود، از قاضی بخواهد، تا وی را ممنوع الخروج کند، تا دیگر نتواند از کشور خارج گردد.
حال اگر دادگاه حکم مبنی بر منع از خروج تبعه ایران از کشور را صادر نماید، به موجب ماده ۱۴ آیین دادرسی کیفری، قاضی اجرای احکام موظف است اقدامات زیر را انجام دهد:
الف ـ مراتب محکومیت محکوم را با ذکر مشخصات کامل و شماره ملی به انضمام گزارشی از مفاد حکم قطعی و مدت زمان محکومیت جهت اعلام به مراجع ذیربط قانونی به دادستان کل کشور اعلام کند.
ب ـ به اداره گذرنامه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران اعلام کند تا پایان مدت محکومیت از پذیرش درخواست صدور گذرنامه برای وی مطابق حکم دادگاه خودداری کند.
پ ـ به محکوم اخطار کند در صورتـی که گذرنامه برای وی صـادرگردیده آن را به قاضی اجرای احکام تحویل دهد. در صورت تحویل، گذرنامه را جهت ابطال به اداره گذرنامه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ارسال کند.
موارد نحوه منع خروج اتباع ایران از کشور
اگر هریک از حالات ذیل وجود داشته باشد، قانوگذار حکم ممنوع الخروجی شخص را صادر می نماید، لذا پس از صدور این حکم دیگر، اتباع ایران قادر به خروج از کشور نمی باشند.
عدم دسترسی به متهم
گاهی اوقات بنا به دلایلی نمی توان به متهم دسترسی پیدا نمود، لذا قانوگذار برای اینکه شخص از کشور متواری نگردد، ضمانت اجرایی را در ماده ۱۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری برای او در نظر گرفته است، که این ضمانت اجرا به شرح ذیل می باشد:
تا هنگامی که به متهم دسترسی حاصل نشده، بازپرس می‌تواند با توجه به اهمیت و ادله وقوع جرم، دستور منع خروج او را از کشور صادر کند. مدت اعتبار این دستور، شش ماه و قابل تمدید است. در صورت حضور متهم در بازپرسی و یا صدور قرار موقوفی، ترک و یا منع تعقیب، ممنوعیت خروج منتفی و مراتب بلافاصله به مراجع مربوط اطلاع داده می‌شود. درصورتی که مدت مندرج در دستور منع خروج منقضی شود این دستور خود به خود منتفی است و مراجع مربوط نمی توانند مانع از خروج شوند.
عدم دسترسی قاضی اجرای احکام به متهم
باتوجه به ماده ۵۰۹ قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه اقدامات قاضی اجرای احکام کیفری منتهی به دسترسی به محکوم علیه نشود و بیم فرار وی از کشور باشد، می‌تواند دستور منع خروج او را از کشور صادر و به مراجع قانونی اعلام کند؛ اما به محض حضور یا دستگیری محکوم علیه نسبت به لغو این دستور اقدام می کند.
بدهکاران
اگر شخصی بابت بدهی خود به شخص دیگری بواسطه حکم قطعی دادگاه محکوم گردد، شخص طلبکار می تواند تا مادامی که بدهی او پرداخت نشده است، درخواست ممنوع الخروجی شخص را بخواهد، که در این صورت قاضی پرونده، قرار ممنوع الخروجی وی را صادر می نماید.
مدت منع خروج اتباع ایران از کشور
با استناد به تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، چون منع خروج اتباع ایران از کشور، یکی از مجازات های تکمیلی محسوب می شود، لذا مدت این مجازات بیش از دو سال نیست مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر نماید، زیرا این مجازات با توجه به نظر دادگاه و جرم رخ داده مرتکب اعمال می گردد.
اما اگر شخصی به موجب قانون، ممنوع الخروجی شخصی را دریافت کرده باشد، باتوجه به ماده ۲۴۸ آیین دادرسی کیفری، مدت این ممنوعیت تا شش ماه است، ولیکن این مدت قابل تمدید می باشد.
تشدید مدت منع خروج اتباع ایران از کشور
چنانچه محکوم طی مدت اجرای مجازات تکمیلی، مفاد حکم را رعایت ننماید، دادگاه صادرکننده حکم به پیشنهاد قاضی اجرای احکام برای بار اول مدت مجازات تکمیلی مندرج در حکم را تا یک سوم افزایش میدهد و در صورت تکرار، بقیه مدت محکومیت را به حبس یا جزای نقدی درجه هفت یا هشت تبدیل می کند.
لذا در صورتیکه شخصی بخواهد، به صورت غیرقانونی از کشور خارج گردد، مطابق ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، دادگاه می تواند مدت ممنوعیت وی را تا یک سوم افزایش دهد.
لغو یا کاهش مدت منع خروج اتباع ایران از کشور
باتوجه به ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، بعد از گذشتن نیمی از مدت مجازات ممنوع الخروجی فرد دادگاه می‌تواند با پیشنهاد قاضی اجرای حکم در صورت اطمینان به عدم تکرار جرم و اصلاح مجرم، نسبت به لغو یا کاهش مدت زمان مجازات تکمیلی وی اقدام کند.
مراجع صالح صدور قرار منع خروج اتباع ایران از کشور
دادگاه: این مرجع در خصوص محکومیت های مالی اعم از چک، سفتهف مهریه و …ممنوع الخروجی افراد را صادر می نماید.
دادسرا: در خصوص پرونده های کیفری، که مجازات تکملی برای شخص در نظر گرفته می شود، این نهاد قرار منع خروج را صادر می نماید.
اداره ثبت: چک های جدیدی که در سامانه صیاد ثبت می شوند، یا اگر زوجه مهریه خود را طریق این مرجع توقیف نماید، اداره ثبت قرار منع خروجی شخص بدهکار را صادر می نماید.
اداره مالیات: اگر شخصی به این اداره بدهی داشته باشد، خود این مرجع، قرار ممنوع الخروجی شخص را صادر می نماید.
سایر ادارات: اداراتی همچون، اداره تامین اجتماعی، اداره گذرنامه و بانک مرکزی، در صورتیکه شخصی به این اداره ها بدهی داشته باشد، این ادارات می توانند، از دادستانی کل کشور تقاضا کنند، تا قرار ممنوع الخروجی شخص صادر گردد.
نحوه اطلاع از منع خروج اتباع ایران از کشور
اگر شما مشمول یکی از شرایط ممنوع الخروج شدن می باشید، اما مطمئن نمی باشید، که ممنوع الخروج شده اید یا خیر، می توانید وارد سامانه ذیل شوید، تا از این امر آگاه شوید.
سوالات پرتکرار
آیا بازپرس می تواند قرار ممنوع الخروجی شخص را صادر نماید؟
باتوجه به بند ث ماده ۲۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری، بازپرس می تواند این قرار را برای مدت معین صادر نماید.
آیا قرار ممنوع الخروجی قابل اعتراض می باشد؟
اگر این قرار توسط دادگاه صادر شود، به موجب تبصره ماده ۲۴۷ آیین دادرسی کیفری، ظرف مدت ۱۰ روز قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان می باشد.
