یکی از سنت هایی است که از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) برای مردمان به یادگار مانده است، که یکی از موارد احسان و نیکوکاری به شمار می رود که تاثیرات شگرفی در جوامع اسلامی به وجود آورده است.
وقف چیست؟
این عمل در لغت به معنای توقف کردن است. بر اساس قانون مدنی، وقف عبارت است از عقدی که از ثمرات آن، حبس عین مال و منافع آن میباشد. به بیانی دیگر، یعنی مالک مال خود را با اختیار خود از مالکیت خویش برای استفاده عموم و منافع آن در راه نیازمندی های مردم خارج میکند. به کسی که این عمل را انجام میدهد واقف و به سند معتبر و قانونی که واقف مشخصات کامل اموال موقوفه و شرایط اداره آن را تعیین کرده است، وقف نامه میگویند و هم چنین به کسی که این عمل به نفع او باشد، موقوف علیه میگویند.(در صورتی که این افراد متعدد باشند، موقوف علیهم خوانده میشوند)
اقسام وقف
این حق به دو نوع خاص و عام تقسیم می شود.
عام
وقف عام به این معنا می باشد که اموال موقوفی در جهت مصلحت عمومی مورد استفاده قرار بگیرد (در اصطلاح فقهی عام المنفعه) مثل ساختن مسجد یا بیمارستان بدون ذکر کردن مشخصات آن ها زیرا اگر مشخصات آن ذکر شود، عمل واقف خاص به شمار می‌رود.
خاص
خاص به این معناست که اموال موقوفی در جهت استفاده اشخاص معین شده قرار بگیرد.(مثل وقف بر اولاد یا برای بچه های یک مؤسسه خیریه مشخص شده)
شرایط واقف چه میباشد؟
۱- واقف باید اهلیت داشته باشد (بالغ و عاقل) و هم باید مالک مالی که میخواهد مورد این اقدام قرار دهد باشد.
۲- وقف کننده باید مال مورد وقف را به فرد زنده واگذار نماید.در غیر این صورت عقد باطل است.
۳- واقف نمیتواند اموال را برای خود وقف کند، زیرا در این صورت عمل وی باطل است.البته میتواند از از منابع مالی که بخشیده کرده بهره ببرد.
شرایط ایجاد عمل وقف چه میباشد؟
۱- مال فوق باید معین و مشخص باشد زیرا ممکن است در صورت مشخص نبودن اموال موقوفی، عمل واقف باطل می شود.
۲- مال مورد وقف نباید از موارد دیون (بدهکار یا مال کسی دیگر) باشد و باید عین باشد (یعنی وجود خارجی داشته باشد یا قابل لمس باشد مانند زمین و خانه)
نکته: در صورتی که واقف بدهکار باشد، در صورتی که عمل وقف او موجب ضرر و زیان طلبکارانش نشود و مال مورد وقف برای پرداخت دیونش کافی باشد، این عمل انجام شده صحیح میباشد.
۳- اموال موقوفی باید قابلیت انتفاع داشته باشد یعنی اینکه این اموال به صورتی ادامه پیدا کند که بتوان از منافع آن استفاده نمود(مثل ساختمانی که برای موسسه خیریه داده می شود).
۴- مال مورد این اقدام باید قابل قبض باشد، یعنی اینکه آن مال قابل تسلیم به دیگری باشد که بتوان در آن تصرف کرد.
۵- واقف میتواند اداره اموال موقوفی را تا زمانی که زنده است، به دست بگیرد و همچنین می تواند چند سرپرست برای اداره کردن اموال موقوفی تعیین نماید.
۶- مخارج تعمیرات و همچنین مخارج لازم دیگر که در جهت منفعت مال مورد وقف پرداخت میشود، برعهده موقوف علیهم (کسی که اموال موقوفی به نفع آن انجام شده) خواهد بود.درآمد حاصل از موقوفات باید برای بقای مال موقوفی در جهت بهره برداری ازآن استفاده شود و این هزینه بر دیگر هزینه ها متفرقه مقدم است.
۷- از ویژگی های اموال موقوفی،دائمی بودن آن است یعنی مال مورد نباید مدت دار باشد.
۸- مال مورداین اقدام باید مشروع باشد.(به عنوان مثال، نمیتوان باغ انگور را برای تولید مشروبات الکلی مورد این عمل قرارداد، زیرا مال غیر شرعی می باشد)
آیا میتوان از مالی که وقف شده رجوع کرد؟
بر اساس قانون مدنی، بعد از وقوع باید مورد قبض موقوف علیهم قرار گیرد.یعنی اینکه شخص واقفی که میخواهد مالی را وقف کند، این مال باید مورد پذیرش طرف دیگر عقد باشد یعنی عمل قبض صورت گرفته باشد و تازمانی که قبض صورت نگیرد، واقف میتواند رجوع کند زیرا در این عقد باید سه شرط رعایت شود(ایجاب-قبول-قبض).و به محض اینکه قبض صورت گیرد،واقف نمیتواند از عمل خود رجوع کند و یا مال موقوفه را از دست موقوف علیهم( کسی که این عمل به نفع آن است) خارج سازد.
آیا مال مورد وقف می توان در جهت فرار از دین یا عمل نامشروع مورد استفاده قرار داد؟
در صورتی که شخص اموال خود را در جهت فرار از پرداخت بدهی به کار ببرد، در اینجا شرط تحقق و ایجاد عمل وقف، بر اساس اجازه طلبکاران می باشد. اما مطابق قانون مدنی، عمل واقف برای مقاصد نامشروع باطل است.
آیا اموال که به وقف گذاشته میشود را میتوان فروخت؟
بله. بر اساس قانون مدنی، در مواردی می توان اموال موقوفی را به فروش گذاشت:
۱-زمانی که مال مورد وقف خراب شود (تمام یا قسمتی از مال) یا ترس از آنکه آن مال موجب خرابی گردد به طوری که دیگر نتوان از آن استفاده کرد.
۲-معامله اموال موقوفی باطل است مگر اینکه بین موقوف علیهم اختلاف شدیدی بوجود آید به نحوی که آن اختلاف منجر به قتل و خونریزی شود.
برای نمونه لایحه دفاعیه تبدیل وقف و اجازه فروش قسمت مسلوب المنفعه شده کلیک نمایید.
دریافت مشاوره
در خصوص این اموال و شرایط آن مطالبی نگارش شد، که امیدواریم ایم طالب مفید حال شما عزیران واقع شده باشد، لذا در صورتیکه نیاز به مشاوره تخصصی با مشاوران داپکده دارید، می توانید به صورت کاملا رایگان با شماره زیر تماس حاصل فرمایید، تا راهنمایی های لازم در این خصوص را خدمت شما ارائه دهند.
