موانع ارث چیست؟

هنگامی که از موانع ارث سخن به میان می آید، دیگر به ورثه متوفی سهم الارثی تعلق نمی گیرد. فلذا در ادامه می خواهیم به موانع ارث بپردازیم و بگوییم در چه صورتی به ورثه ای سهم الارثی تعلق نم گیرد و به عبارت دیگر از دریافت سهم الارث متوفی محروم می شود.

موانع ارث چیست؟

ارث به در صورتی به اشخاص تعلق می گیرد، که در زمره وراث متوفی محسوب می شود و میزان سهم الارث وی با توجه به تعداد ورثه موجود محاسبه می شود. به عنوان سهم الارث به ترتیب طبقات ارث به اشخاص تعلق می گیرد و در صورتیکه وراث طبقه اول موجود باشند، به سایر طبقات، سهم الارثی تعلق نمی گیرد. فلذا در ادامه به موانع ارث که از وراث را از دریافت سهم الارث محروم می سازند، می پردازیم.

زنده بودن در حین فوت

برای آنکه شخصی ارث بر باشد، باید در هنگام فوت مورث زنده باشد. به عنوان مثال فرزند در صورتی از پدر خود ارث می برد، که در زمان فوت پدر خود زنده باشد. فلذا در صورتیکه فرزندی پیش از پدر خود فوت نماید، دیگر وراث فرزند نمی توانند از پدر ادعای سهم الارث نمایند. ولیکن پدر می تواند از فرزند خود ارث ببرد.

جنین

اگر یکی از وراث متوفی جنین باشد، در صورتی به جنین ارث تعلق می گیرد، که در هنگام فوت مورث، نطفه وی ایجاد شده بود است و زنده متولد شده باشد. به عنوان مثال اگر شوهر زنی در ایام بارداری اش فوت نماید، ورثه ایشان در صورتیکه جنین زنده به دنیا آید و خود ایشان و پدر و مادر شوهرش در صورت زنده بودن تلقی می شوند.

شایان ذکر است، حتی اگر پس از آنکه طفل زنده به دنیا آمد، بلافاصله پس از زنده به دنیا آمدن فوت نماید، بازهم به جنین سهم الارث تعلق می گیرد و این واقع در زمره موانع ارث تلقی نمی شود. ولیکن اگر جنین در هنگام به دنیا آمدن، مرده باشد، در زمره موانع ارث تلقی شده و دیگر به جنین متولد شده سهم الارثی تعلق نمی گیرد.

غایب مفقود الاثر

غایب مفقودالاثر به شخص اطلاق می شود که از غیبت وی مدت طولانی گذشته و از او هیچ خبر دیگری در دسترس نیست. فلذا در صورتیکه یکی از وراث متوفی غایب مفقود الاثری باشد، سهم الارث وی را کنار می گذارند تا وضعیت وی مشخص گردد. فلذا در صورتیکه محرز شود، غایب مفقود الاثر قبل ار مورث مرده است، سهم الارث وی که کنار گذاشته شده است بین دیگر وراث به نسبت حصه آنان تقسیم می گردد.

نکته: اگر غایب مفقود الاثر در زمان فوت مورث زنده بوده باشد و پس از مدت پیدا گردد، سهم الارث به خود او تعلق می گیرد و در صورت فوت ایشان پس از فوت مورث، سهم الارث به وراث غایب مفقود الاثر می رسد.

قتل

یکی دیگر از موانع ارث قتل می باشد، فلذا در صورتیکه شخص مورث خود را عمدا بکشد، دیگر سهم الارث به وی تعلق نمی گیرد و فرقی ندارند از اینکه قتل بالمباشره باشد یا‌ بالتسبیب و منفرداً باشد یا بواسطه شراکت شخص دیگری. به عنوان مثال اگر فرزند برای دریافت زودتر سهم الارث خود، پدرش را به قتل برساند، از سهم الارث ممنوع می شود، فلذا قتل از موانع ارث تلقی می شود.

برخلاف تمثیل فوق، چنانچه پدری فرزند خود را بکشد، علاوه بر آنکه قصاص نمی شود، سهم الارث به وی تعلق می گیرد و این قتل توسط پدر در خصوص موانع ارث به شمار نمی رود، ولیکن اگر مادر مرتکب چنین فعلی شود، از دریافت سهم الارث محروم می شود. شایان ذکر است در صورتیکه قتل عمدی مورث به حکم قانون یا برای دفاع باشد، در زمره موانع ارث به شمار نمی رود و شخص قادر به دریافت سهم الارث می باشد.

شایان ذکر است در صورتیکه شخص مورث خود را به قتل رسانده باشد، از ارث محروم می شود، در خصوص فرزندان و اقوام وی از ارث محروم نمی شوند، بنابراین اولاد کسی که پدر خود را کشته ‌باشد از جد مقتول خود ارث می ‌برد مشروط بر آنکه وارث نزدیک تری باعث حرمان آنان نشود.

کافر

براساس قوانین اسلام کافر از مسلمان ارث نمی برد و در زمره موانع ارث تلقی می شود. همچنین در صورتیکه کافری فوت نماید و وراث او هم کافر باشند و هم مسلمان، سهم الارث به وراث کافر تعلق نمی گیرد، هر چند از طبقه و درجه مقدم بر وراث مسلمان باشند.

لعان

از دیگر موانع ارث لعان می باشد، لعان در لغت به معنای لعن و نفرین کردن است و در صورتیکه مردی نتواند زنای همسر خود را اثبات نماید یا فرزند حاصل شده را نفی نماید و بگوید این طفل از من نیست، لعان صورت می پذیرد. پس از آنکه لعان رخ داد، دیگر زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و فرزند که بواسطه لعان پدر نفی شده است، از پدر خود و پدر از آن فرزند ارثی نمی برند.

شایان ذکر است، لعان در خصوص خویشاوندان مادری و مادر از موانع ارث به شمار نمی رود، زیرا در لعان فرزند نفی شده ملحق به مادر است و از این باب فرزند هم از مادر و خویشاوندان مادری ارث می برد و بالعکس. اما در صورتیکه پدر پس از لعان رجوع نماید، فرزند از پدر ارث می برد، ولیکن پدر و جد پدری از فرزند ارثی نمی برند.

ولدالزنا

اگر زن و شوهری که علقه زوجیت خواه دائم و موقت بین آن ها برقرار نشده باشد، به عبارت دیگر بدون آنکه محرم یکدیگر شده باشند، رابطه برقرار کرده باشند و فرزند حاصل شده باشد، به این فرزند، ولدالزنا گفته می شود و به موجب ماده ۸۸۴ قانون مدنی، ولدالزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی ‌برد، اما اگر حرمت رابطه ‌ای که طفل ثمره آن است نسبت به یکی از پدر یا مادر ثابت و نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا نباشد، طفل فقط از این طرف و اقوام او ارث می ‌برد و بالعکس.

آخرین موانع ارث برده بودن است

برده بودن در زمان خیلی قدیم رواج داشت و اکنون با توجه به لغو برده برداری دیگری یکی از موانع ارث مجری نیست. در زمان گذشته اگر برده ای فوت می کرد، تمامی اموال وی به مولای او تعلق می گرفت و شخص دیگری از او ارثی دریافت نمی کرد، ولیکن امروزه این چنین نیست.