در اکثر قراردادهای معتبر، شرایطی برای فسخ درنظر گرفته میشود، که چناچه هر یک از طرفین مورد ضرر و زیان واقع شد، میتوانند آن را یک طرفه فسخ نماید، عقد نکاح نیزبه عنوان یک قرارداد بین زوجین است، که به موجب آن زن و مرد به یکدیگر به صورت شرعی وقانونی محرم شده، و وظایف وحقوقی نسبت به یکدیگر پیدا میکنند، حال اگر در حین عقد شرایطی به وجود بیاید که، موجب ضرر و زیان یک از طرفین بشود، قانون برای حفظ حقوق افراد، شرایطی را برای فسخ نکاح، مقرر نموده است، که به موجب آن، زوجین میتواند از یکدیگر جدا شوند، ما در این مقاله قصد داریم به توضیح کامل مقوله فسخ نکاح و شرایط آن بپردازیم .
فسخ نکاح
فسخ به معنای ابطال،الغا،حذف و ذایل است و در اصطلاح حقوقی، به معنا پایان دادن یک طرفه به قرارداد می باشد، فسخ نکاح نیز طبق ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی، عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت درعقد انقطاع منحل میشود، براین اساس فسخ نکاح یکی از راه های انحلال نکاح میباشد، که شباهت ها و تفاوت هایی، نسبت به طلاق دارد، ولیکن نکته ی حائز اهمیت در فسخ نکاح، شرایطی است که قانونگذار آنها را در قانون مشخص نموده،وهر یک از زوجین به موجب وجود این موارد، در طرف مقابل حق فسخ نکاح را دارد، این شرایط از قبیل جنون،عیوب یا ناتوانی جسمی وهمچنین فریب است، که در ادامه به توضیح کامل این موارد میپردازیم.
موارد فسخ نکاح
درقانون مدنی به توضیح یک سری از شرایطی پرداخته شده که به موجب آن، زوجین میتوانند عقد نکاح را فسخ نمایند، این موارد میتواند از قبیل جنون، عیوب یا ناتوانی جسمی وهمچنین فریب یا تخلف شرط، باشد، لازم به ذکر است، که این موارد در شرایطی خاصی، امکان فسخ را، برای زوجین به وجود می آورد، که در ادامه به آن میپردازیم .
موارد فسخ نکاح از سوی زن
طبق ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی، در صورت وجود هریک موارد زیر حق فسخ را برای زوجه فراهم می آورد .
- الف . خضاء (خضاء به معنای اختگی یا از دست دادن علائم مردانگی، ویا به عبارت دیگر خواجه بودن در جنس مذکر میباشد)
- ب . عنن، به معنای عدم نعوظ مرد ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد و مرد نتواند پس از یک سال بیماری جنسی خود را درمان کند، موجب حق فسخ برای زوجه می شود .
- ج . مقطوع بودن (کوچک بودن) آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد .
- گفتنی است در صورت وجود هریک از موارد، چناچه مرد بتواند عیب خود را تا یک سال رفع نماید زوجه حقی برای فسخ نخواهد داشت.
موارد فسخ نکاح از سوی مرد
طبق ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی، در صورت وجود هریک موارد زیر زوج حق فسخ دارد.
- الف . قرن یا استخوانی که در ناحیه تناسلی زن بوجود می آید و مانع از روابط زناشویی می شود .
- ب . جذام یا بیماری خوره که قسمتی از اندام بدن را از بین می برد .
- پ . برص یا بیماری که باعث لکه های سفید پوستی در زنان می شود .
- ت . افضاء یا بیماری که به باعث یکی شدن مجرای بورل با حیض، (واژن با مقعد)، در زن می شود .
- ث . زمین گیری یا فلج
- ج . نابینایی از هر دو چشم یا کوری
مواردی موجب حق فسخ مشترک می شود
طبق ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، جنون هر یک از زوجین به شرط استقرار، اعم از اینکه مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است، بر این اساس یکی دیگر از عوامل فسخ نکاح جنون است، که برای زوجین یکسان در نظر گرفته شده، و جنون هر یک از زوجین برای طرف دیگر در صورتی که اثبات شود فرد مذکور دارای بیماری روانی است حق فسخ دارد؛ همچنین لازم به ذکر می باشد، عیب جنون در زن زمانی برای مرد حق فسخ ایجاد می کند که جنون حین و یا پیش از عقد حادث شده باشد، ولیکن در صورتی که جنون پس از عقد، برای زوجه حادث شود زوج حق فسخ نخواهد داشت
همچنین ناتوانی جنسی در روابط زناشویی هر یک از طرفین موجب حق فسخ برای طرف مقابل به وجود می آید .
تخلف از شرط صفت
طبق ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، هرگاه، در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده باشد، و بعد از عقد معلوم شود که فرد مذکور فاقد صفت مقصود بودِ، برای طرف مقابل حق فسخ به وجود می آید خواه وصف مذکور در عقد ذکر شده باشد، یا به صورت کلامی بیان شده باشد، براین اساس ذکر شرط صفتی که در یکی از طرفین وجود ندارد، و برای تطمیع و ترغیب حین عقد بیان شده باشد،
پس از اطلاع این موضوع حق فسخ به وجود می آید؛ لازم به ذکر می باشد تخلف از شرط صفت، با تدلیس تفاوت دارد به این صورت که در تدلیس فرد قصد فریب طرف مقابل را دارد، اما در تخلف از شرط صفت فرد صفتی را بیان میکند، که فکر میکند استحقاق رسیدن به آن را دارد، ولی پس از عقد به آن نمی رسد مانند فردی که قبل از عقد، خود را دکتر میداند، ولی پس از کنکور نمی تواند صفت نام برده را کسب نماید .
فسخ نکاح در فریب (تدلیس)
اگر در پیش از عقد، هر یک از طرفین، عیوب ذکر شده را داشته، و اعلام نکرده باشد، و یا صفتی برای فریب، یا جلب توجه هنگام عقد به کار برده باشند، طبق قانون از موارد تدلیس شمرده می شود، و زوجه می تواند پس آگاهی از دروغ فرد مذکور، عقد نکاح را فسخ نماید . لازم به ذکر است صفت نام برده می بایست، منفعت عقلایی و مشروع داشته، و همچنین ترغیب کننده باشد .
برای اطلاع بیشتر از موضوع تدلیس در ازدواج کلیک کنید
شرایط موارد فسخ نکاح
موارد ذکر شده در شرایطی موجب حق فسخ نکاح میشود در ادامه به ذکر چند نکته آن میپردازیم .
نکته –هرگاه، هریک از زوجین، از عیوب ذکر شده پیش از عقد آگاهی داشته باشد، حق فسخ نخواهد داشت، همچنین در عیوب جنون و عنن در مرد حتی پس از اطلاع زوجه از شرایط مذکور حق فسخ برقرار است.
فسخ نکاح در عقد
طبق ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی عقد دائم به فسخ یا به طلاق نکاح یا به بذل مدت درعقد موقت، منحل میشود، براین اساس دو راه برای انحلال عقد نکاح دائم وجود دارد که شامل طلاق وفسخ نکاح میباشد، ولیکن در عقد موقت تنها راه انحلال نکاح تنها بذل مدت (اتمام مدت)، و فسخ نکاح می باشد، و طلاق از موارد انحلال نکاح منقطع، قرار نمی گیرد، در دو شیوه عقد، زوجین چناچه در طرف مقابل خود موارد حق فسخ، که پیش تر ذکر شد مشاهده نماید، حق فسخ نکاح را خواهد داشت .
شباهت های فسخ نکاح با طلاق
یکی از شباهت های مهم در طلاق و فسخ نکاح منحل کردن عقد نکاح دائم می باشد، وهمچنین میتوان به یکسان بودن مدت زمان، عده، در طلاق و فسخ نکاح شاره نمود .
تفاوت های فسخ نکاح با طلاق
در ادامه به ذکر تفاوت های فسخ نکاح و طلاق به صورت کامل میپردازیم.
الف. طلاق دارای تشریفات خاصی می باشد که میتوان به واجد شرایط بودن زوجین و همچنین صیغه نامه خاصی که برای طلاق میبایست خوانده شود اشاره کرد، ولیکن، طبق ماده ۱۱۳۲ قانون مدنی، فسخ نکاح نیازمند تشریفات طولانی که برای طلاق مقرر شده نمی باشد.
- ب .اصطلاحاً حق طلاق با مرد است و زن تنها در مواردی خاصی امکان طلاق دارد ولیکن در فسخ نکاح دوطرف حق فسخ عقد نکاح را، دارند .
- پ . صیغه طلاق تنها در زمانی ممکن است، که زن شرایط لازمه را دارا باشد، ولی در فسخ رعایت وضعیت زن شرط نیست به عنوان مثال فسخ نکاح در مدت زمان عادت ماهیانه زن صحیح است .
- ت . در طلاق اجازه دادگاه لازم است، و دادگاه در صورت صلاح دید طلاق زوجین، زوجین را به واحد مشاوره ارجاع میدهد، ولیکن در فسخ نکاح، این ترتیب وجود ندارد و ملاک دادگاه اثبات حق فسخ است و دادگاه وظیفه ای برای داوری ومشاوره زوجین ندارد.
- ث . اگر طلاق پیش از نزدیکی زوجین انجام شود نصف مهریه به زوجه تعلق میگیرد، در صورتی که در فسخ نکاح چناچه نزدیکی بین طرفین واقع نشده باشد، زوجه مستحق مهریه نخواهد بود .
- ج . طلاق تنها مختص عقد دائم میباشد، ودرعقد موقت مسئله طلاق مطرح نمیباشد، ولیکن در فسخ نکاح ،در دو شیوه عقد (عقد دائم وعقد موقت)، موجب انحلال نکاح میشود .
- چ . اگر طلاق سه بار بین زوجین جاری شود، طرفین امکان ازدواج مجدد را ندارند، مگر به واسطه محلل، اما در فسخ تعداد مطرح نمی باشد و زوجین میتوانند بدون ایجاد حرمتی چندین بار نکاح را فسخ نمایند .
- ح . در طلاق رجعی زوج میتواند در مدت زمان عده به همسر خود رجوع نماید، ولیکن پس از فسخ نکاح امکان رجوع به زوجه وجود ندارد، زیرا پس از فسخ، طرفین به صورت شرعی و قانونی، به یک دیگر نامحرم می شوند. برای اطلاع بیشتر از موضوع طلاق کلیک کنید.
منظور ازحق فسخ فوری یعنی چه ؟
ماده ۱۱۳۱ قانون مدنی به این موضوع اشاره دارد که، حق فسخ کردن، فوری است و اگر هر یک از طرفین بعد از اطلاع از موارد فسخ (که بالاتر ذکر شده است) در طرف مقابل، نکاح را فسخ نکند اختیار فسخ خود را از موارد مذکور از دست میدهد، به شرطی که، از فوری بودن حق فسخ اطلاع داشته باشد، وهمچنین تشخیص استفاده از حق فسخ را قانونگذار بر اساس عرف عادت (عادات و رفتار های هرفرد)، درنظر گرفته است .
مهریه در فسخ نکاح
مهریه در فسخ نکاح به دوعامل مهم یعنی فسخ نکاح قبل از نزدیکی زوجین و فسخ نکاح بعد از نزدیکی زوجین بستگی دارد که در ادامه به توضیح هر یک میپردازیم .
فسخ نکاح قبل از نزدیکی
طبق ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، چناچه عقد نکاح قبل از نزدیکی به هر جهتی فسخ شود، زن حق دریافت مهریه را ندارد مگر زمانی که موجب فسخ، عنن (ناتوانی نعوظ) باشد ،که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زوجه مستحق نصف مهریه است .
فسخ نکاح پس از نزدیکی
چنانچه فسخ نکاح پس از نزدیکی زوجین بوده باشد، فسخ تاثیری بر اصل مهریه نمیگذارد و زوجه مستحق دریافت تمام مهریه خود میباشد .
برای اطلاع بیشتر از موضوع مهریه در فسخ نکاح کلیک کنید
عده در فسخ نکاح
عده مدت زمانی میباشد که پس از انحلال نکاح، چه در طلاق و چه در فسخ نکاح زوجه نمیتواند با فرد دیگر ازدواج کند و در مورد عده فسخ نکاح باید گفت که، از مقرراتِ عده طلاق پیروی میکند، و این زمان براساس ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی ۳ طهر(پاکی) بیان شده است، مگر آنکه زوجه به دلیل شرایط سنی عادت نبیند، همچنین لازم به ذکر میباشد اگر زوجه پس از عقد باردار باشد میبایست عده خود را تا پایان وضع حمل نگه دارد.
برای اطلاع بیشتر از موضوع عده و انواع آن کلیک کنید
پیگیری فسخ نکاح
برای پیگیری فسخ نکاح لازم میباشد تا پس از اطلاع از موارد ذکر شده، سریعا به دفاتر الکترونیک قضایی مراجعه نموده، و دادخواست ثبت فسخ را انجام دهید، وپس از ثبت درخواست، به دادگاه خانواده ارجاع داده میشود، ودادگاه در صورت لزوم به پزشکی قانونی ارجاع میدهد .
نکات مهم فسخ نکاح
الف . فسخ کننده باید عاقل و بالغ باشد.
ب . خیار فسخ در نکاح به وراث منتقل نمیشود.
پ . فسخ نکاح یک طرفه است و نیازی به تایید و اجازه طرف مقابل ندارد.
ت . افراد میتوانند این حق را از خود سلب نمایند و از آن صرف نظر کنند.
