توبه در مجازات
در قانون مجازات اسلامی در مواردی در رابطه با توبه مرتکبین به‌صورت پراکنده صحبت شده . که به‌طورکلی بیان می‌کند در جرائم مستوجب حد غیر از قذف و محاربه توبه مرتکب قبل‌از اثبات جرم موجب عدم جریان و سقوط حد می‌شود.
به عبارت ساده‌تر به‌غیر از جرم قذف و محاربه در سایر جرایم حدی اگر توبه مرتکب قبل‌از اثبات جرم محرز شود . دیگر مجازات حدی برای آن‌ها جاری نمی‌شود.
موضوع مورد بحث توبه و تأثیر آن در کاهش مجازات میباشد و در این مطلب می‌خواهیم . به این‌که آیا توبه موجب کاهش مجازات می‌شود یا خیر به توضیح بپردازیم.
توبه چیست ؟!
توبه یعنی بازگشت از گناه چه به‌صورت قولی و چه به‌صورت فعلی و فکری . به‌طورکلی یعنی شخصی قلب خود را از هر گونه گناه پاک کند و همچنین تصمیم گیرد . که در آینده نیز به سمت گناهان نرود . از طرفی کسی که توبه می‌کند باید اشتباهات گذشته خود را جبران کند.
این امر در مفاهیم دینی گنجانده شده و در پی آن به نظام کیفری ما نیز راه یافته‌است.
توبه در مجازات دارای چه شرایطی می باشد؟
زمانی‌که ما مجازاتی را اعمال می‌کنیم درواقع هدف ما اصلاح مجرم است و باید به میزان و کیفیت مجازات در رابطه با اصلاح مرتکب آن توجه نمود که بعد از آن بتواند جامعه‌پذیر باشد.
پس مجرمی را که جرمی را انجام داده . اما هنوز مجازات بر او اعمال نشده و از جرم و عمل مجرمانه خود توبه کرده . به عبارتی پیش‌قدم برای جبران آن شده . نباید مانند سایر مجرمان وی را مجازات کرد . ازهمین رو تخفیف‌هایی باید برای او در نظر گرفته شود.
پس توبه مجرم نشان از پشیمانی اوست و ازآنجایی‌که گفتیم . هدف اعمال مجازات اصلاح مجرم است . با توبه‌ی مجرم این هدف محقق شده . پس قاعدتاً مجازاتی که برای مجرم توبه کننده در نظر گرفته می‌شود باید با تخفیف یا عفو همراه باشد.
در قانون مجازات اسلامی مجرمی که توبه کند . یا باعث عفو برای او می‌گردد و یا او را از مجازات می‌رهاند . پس به‌عبارتی توبه یکی از معاذیر قانونی برای معافیت از مجازات تلقی می‌شود.
توبه در جرایم سنگین
جرمی سنگین مثل زنا، محاربه و جرایمی که مجازات‌های سنگین مثل اعدام دارند .توبه شامل این جرایم می‌شود و همچنین در جرایم سبک نیز مؤثر است .
تشخیص توبه با کیست ؟!
همان‌طور که می‌دانید قاضی بایستی تشخیص دهد . که آیا مجرم توبه نموده‌است یا خیر. به عبارتی وقتی مجرمی برای معرفی خود به‌عنوان شخصی که توبه کرده‌است مراجعه می‌کند. پذیرفتن و تشخیص آن و اعمال تخفیف‌ها، بستگی به‌نظر قاضی دارد.
آیا توبه باعث کاهش مجازات می شود؟!
زمانی‌که قاضی توبه فردی را محرز بداند، قاعدتاً حکمی که صادر می‌نماید . با دیگر مجرمان تفاوت دارد و فرد توبه کننده از تخفیف‌های قانونی که در قانون پیش‌بینی‌شده . مانند مزایای تعلیق مجازات، و در برخی موارد مطابق با مواد قانون مجازات اسلامی مرتکب با توبه می‌تواند مشمول عفو رهبری قرار بگیرد.
توجه کنید که احراز توبه و اثبات آن فقط در نزد قاضی دادگاه است . یعنی بازپرس در مرحله دادسرا اجازه مداخله در تشخیص توبه و اعمال تخفیف مجازات ندارد . باید کیفرخواست را صادر کند و به دادگاه ارسال نماید.
مخالفت دادستان با توبه مجرم چگونه است؟!
اگر دادستان مخالف با توبه و تخفیف مجازات برای مجرم بود و در واقع توبه را دادگاه احراز نموده . ولی دادستان صحیح نبودن توبه و ندامت فرد را تشخیص داد می‌تواند به مرجع تجدیدنظر اعتراض کند.
آیا توبه از جنایات امکان پذیر است ؟!
جنایات بر علیه تمامیت جسمانی هم جنبه عمومی دارد و هم جنبه خصوصی . که مربوط به قربانی و یا اولیاء دم او می‌شود . مانند گرفتن دیه و اجرای قصاص، به‌همین دلیل مجازات جنایاتی . مانند ضرب‌وجرح یا قتل به افراد یک حق خصوصی است و با توبه متهم یا مجرم ساقط نمی‌شود . یعنی کسی که جنایتی را علیه شخص دیگر مرتکب شده با توبه چیزی از مجازاتش کاسته نمی‌شود.
بنابراین قصاص و دیه با توبه قابل اسقاط نیستند.
آیا در جرایم مستوجب حد توبه میتوان توبه کرد؟!
مجازات‌هایی که در شرع مقدس اسلام برای برخی از اعمال و جرایم مقرر شده به آن حد گفته می‌شود .
جرایم مستوجب حد عبارتند از زنا، لواط، قوادی، قذف، ساب النبی، شرب خمر، سرقت، محاربه، بغی و افساد فی‌الأرض.
این جرایم در واقع در حدود الهی قرار دارند و توبه در این موارد تاثیر گذار میباشد.
منتهی مطابق با ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی،به غیر از جرم قذف و محاربه. چنانچه متهم پیش‌از دستگیری و اثبات جرم توبه نماید، مجازات او ساقط می‌شود . به‌علاوه اگر جرم با اقرار خود متهم ثابت شود . بازهم با توبه مجازات از وی ساقط شده و دیگر فرد توبه کننده مجازات نخواهد شد.
چرا مجازات جرم قذف و محاربه با توبه ساقط نمی‌شود؟
همان‌طور که می‌دانید قذف نسبت دادن زنا یا لواط به کسی است، و در واقع نوعی توهین و افتراء به افراد دیگر است. یک حق خصوصی تلقی می‌شود و تا زمانی‌که صاحب حق گذشت نکند. توبه اثری در جرایم و مجازات‌های فرد نخواهد داشت.
محاربه نیز، چون تنها توبه قبل از دستگیری موجب سقوط مجازات است، لذا اگر فرد آن‌قدر رفتارش را ادامه دهد . که موجب دستگیری او شود، دیگر اثبات توبه او امکان پذیر نمی باشد.
آیا توبه باعث کاهش مجازات جرایم تعزیری می‌شود؟
مجازات‌هایی که توسط قانون‌گذار و بسته به شرایط و زمان تعیین شده‌اند مجازات‌های تعزیری می گویند . در این مجازات‌ها بین مجازات‌های درجه یک تا درجه پنج یعنی مجازات‌هایی که حبس بالای دو سال تا حبس ابد را دارند . همچنین مجازات‌هایی که موجب سلب حیات یا شلاق‌های سنگین و یا انفصال دائم از خدمات دولتی می‌شود . توبه مجرمین از این جرایم باعث تخفیف در مجازات آن‌ها می‌شود . لذا دادگاه تکلیفی در این خصوص ندارد و در صورت وجود سایر شرایط و قراین دیگر بسته به‌نظر قاضی می‌تواند . توبه را عاملی برای تخفیف مجازات برای مرتکب در نظر بگیرد.
مجازات‌های درجه ۶ و ۸ که سبک‌تر هستند، درصورتی‌که مرتکب آن‌ها توبه نماید. باعث سقوط مجازات آن‌ها می‌شود و دادگاه اگر توبه را وارد بداند . مجازات این افراد را به‌طورکل ساقط می‌کند.
در چه صورت مجازات‌های تعزیری با توبه ساقط نخواهند شد؟
در مجازات‌های تعزیری اگر فرد، مرتکب تکرار جرم شود . دیگر توبه از او پذیرفته نمی‌شود و همچنین جرایم تعزیری که در شرع به آن‌ها اشاره‌شده . اما مجازات حدی برای آن‌ها در نظر گرفته نشده، در این جرایم توبه جاری نخواهد شد.
مانند، شهادت دروغ که در متون شرعی از قابل تعزیر بودن آن و تعیین مجازات برای مرتکبین آن صحبت شده . اما در حیطه‌ی جرایم حدی عنوان نشده و برای مجرمی که شهادت دروغ داده‌است، توبه تاثیرگذار نخواهد بود.
نحوه اثبات توبه و احراز آن چگونه می باشد؟
صرف بیان فرد مجرم به توبه برای دادگاه کافی نیست . بلکه دادگاه باید پشیمانی مجرم را از رفتارهای گذشته او تشخیص دهد.تا بتوانند قبول کند و در خصوص مجازات او تخفیف اعمال کند . اگر دادگاه توبه مجرم را محرز نداند و به واقعی بودن توبه او پی نبرد . امکان اجرای مقررات و توبه و اسقاط تخفیف در مجازات وجود ندارد.
یک پاسخ