شاید برای خیلی از افراد اتفاق افتاده باشد که در فضای مجازی و اینترنت، قربانی کلاهبرداری اینترنتی شده باشند که این جرم یکی از جرائم مندرج در لیست انواع جرایم کیفری می باشد.
امروزه بسترهای مجازی همچون تلگرام، اینستاگرام، توییتر، فیس‌بوک و…. که اصولاً استفاده از این فضاها امروزه باب شده و موجب شده تا برخی از اشخاص به روش های مختلف دست به کلاهبرداری بزنند که البته علاوه بر این زمینه مناسبی برای ارتکاب سایر جرائم نیز میباشد. به‌طورکلی جرائمی که در فضای مجازی و سایبری رخ می دهد را جرائم رایانه‌ای می‌گویند. به عبارتی یعنی قربانی، تحت یک شبکه مجازی با جرم ارتباط برقرار می‌کند؛ کلاهبرداری اینترنتی به این نحو است که کلاهبردار، در فضای مجازی به‌صورت تغییر یا محو کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه و یا بطور کلی عمل متقلبانه ای را در فضای سایبری انجام میدهد و از این راه، مال یا منفعتی بدست می‌آورد.
ساز و کار کلاهبرداری اینترنتی
همان‌طور که می‌دانید کلاهبرداری به‌طورکلی یعنی شخصی از طریق وسایل متقلبانه، فردی را فریب دهد و مالی را از او برباید و بدست آورد که در این‌جا به طرف، مال‌باخته می‌گوییم. اما در کلاهبرداری اینترنتی این روند کمی متفاوت‌تر خواهد بود یعنی در جایی که کلاهبردار یک فرد است که مال‌باخته را فریب میدهد ، اما در کلاهبرداری اینترنتی فرد وجود ندارد، بلکه اینترنت و فضای مجازی است که مال‌باخته را فریب میدهد و مال از دست وی می‌رود.
کلاهبرداری اینترنتی از طریق ترغیب و محو کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه و… مال یا وجهی تصاحب می شود، نکته جالب در این خصوص این است که کلاهبرداری اینترنتی ممکن است بدون آگاهی بزه دیده محقق گردد.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی
برای اینکه مجازات کلاهبرداری را بهتر متوجه شویم باید به مواد ذیل اشاره کنیم؛
ماده ۱۳ جرایم رایانه‌ای مصوب ۱۳۸۸ برابر با ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی عنوان می کند «هرکس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن،، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون (۵۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا دویست و پنجاه میلیون (۲۵۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲ « هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی، با سوء‌استفاده و یا استفاده‌غیرمجاز از «داده پیام» ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف «داده پیام»، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم‌رایانه‌ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم‌های پردازش خودکار و نظایر‌آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه، اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و‌اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا‌سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال مأخوذه محکوم می‌شود.
تبصره – شروع به این جرم نیز جرم محسوب و مجازات آن حداقل مجازات مقرر در‌این ماده میباشد.»
انواع کلاهبرداری اینترنتی
- مثلاً، شخصی اطلاعاتی را به سیستم رایانه‌ای بانکی و یا مؤسسات مالی و اعتباری وارد کند و واریز به حساب خود یا دیگری داشته باشد.
- به عنوان مثال، فردی اطلاعاتی را که وجود ندارد را ایجاد کند مثل این که اطلاعات خود را به‌طور غیرمجاز وارد سامانه طرح ترافیک کند.
- مثلاً فردی در زمان انتقال وجه یا قطع کردن جریان دسترسی و ایجاد وقفه در زمانی که پول در حال واریز به حساب دیگری است، پول را وارد حساب خود کند.
- برای مثال فردی به طور غیرمجاز در کار سیستم رایانه‌ای اختلال ایجاد کند و در این فاصله اختلال منفعت کسب نماید.
اگر از ما کلاهبرداری شد به کجا شکایت کنیم؟
قاعدتاً برای طرح دعوی کیفری لازم است که شکوائیه‌ای تنظیم شود و در دادسرا طرح گردد که البته دادسرای صالح به رسیدگی جرم کلاهبرداری اینترنتی، دادسرای جرایم رایانه‌ای می باشد که صلاحیت رسیدگی به جرائمی را دارد که در فضای مجازی رخ میدهد.
( جرایم رایانه‌ای از جمله جعل داده‌ها، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه‌ها، هک و…. )
پلیس فتا ازجمله ارکانی است که در بررسی بیشتر راجع به جرائم رایانه‌ای کمک بسزایی به دادسرای جرایم رایانه‌ای خواهد کرد.
اما طبق گفته‌های وکیل پایه یک دادگستری، وکیل کلاهبرداری اینترنتی در مشهد که برگرفته از تجارب ایشان است، ضمن اینکه یادآور شدند در رویه جدید کلیه شکوائیه و دادخواست ها ابتدائاً باید در دفاتر خدمات قضایی ارائه شود، در ادامه بیانات نیز ایشان خاطرنشان کردند که راه ساده‌تری برای شکایت علیه جرایم رایانه‌ای وجود دارد؛ افراد زیان دیده و قربانی جرم کلاهبرداری اینترنتی می‌توانند به سایت پلیس فتا مراجعه کنند و در فیلد ارتباطات مردمی نشانی و شماره خود را ثبت کنند و در اولین فرصت پلیس فتا با آنان تماس خواهد گرفت و می‌توانند شکایت خود را مطرح کنند که در ادامه توسط خود پلیس فتا پیگیری خواهد شد.
کلام آخر
به طور کلی ما از مطالب فوق متوجه شدیم که کلاهبرداری اینترنتی به چه صورت است و همچنین فهمیدیم که برای شکایت جرم کلاهبرداری اینترنتی چگونه و از کدام مرجع قضایی باید اقدام کرد.
