انتقال و واگذاری اموال افراد سن بالا در زنده بودن یک از مسائلی است که شک و شبهه زیادی برای افراد ایجاد کرده است و این سوال را در ذهن ها به وجود آورده که آیا اصلا امکان واگذاری اموال افراد سن بالا در زمان حیاتشان امکان پذیر است یا خیر؟ لذا ما در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به پاسخ این سوال که آیا امکان واگذاری اموال افراد سن بالا در زنده بودن شان امکان پذیر است و همچنین به راه های واگذاری اموال این افراد بپردازیم.
نحوه واگذاری اموال افراد سن بالا در زنده بودن
کهن سالی و پیری یکی از برهه های زمانی است که تمامی افراد روزی با آن مواجه میشوند و گریز از این موضوع امری غیر ممکن است لذا همان طور که میدانید با افزایش و سن سال، امراض و بیماری های مختلفی گریبان گیر افراد میشود و این موضوع علاوه بر ایجاد محدودیت های جسمی و ذهنی از قبیل ناتوانی حرکتی، درد عضلات، آلزایمر، حواس پرتی و.. که باعث ایجاد صدمات روحی و جسمی و تبع آن ضرر و زیان به مالی و در مواردی جانی فرد به این افراد ناتوان میشود،
لذا این سوال به وجود می آید که آیا این افراد با توجه وضعیت نا مناسب شان توانایی اداره اموال و دارایی خود را به تنهایی دارند یا خیر؟
در پاسخ باید گفت در هیچ قانونی پیری و کهن سالی اشخاص به عنوان ناتوانی افراد در کنترل اموال خود بیان نشده و محدودیتی از این جهت برای افراد وجود ندارد، لکن از این موضوع اینگونه برداشت میشود که تمامی افراد سن بالا فارغ از جنسیت توانایی تصرف و کنترل اموال خود را تا لحظه مرگ برخوردار هستند مگر اینکه اثبات شود شخص تحت شرایط خاصی قرار دارد که به اصطلاح قانونی به او محجور گفته میشود.
محجور کیست و آیا افراد سن بالا محجور هستند
در ابتدا برای فهم و درک مفهوم محجور، بهتر است به موضوع اهلیت بپرداریم، اهلیت در واقع به معنای توانایی برخورداری از حق است و در قانون مدنی برای اشخاص دو نوع اهلیت در نظر گرفته شده است که ۱- اهلیت تمتع و ۲- اهلیت استیفا نام دارد، اهلیت تمتع اهلیتی است که بیانگر برخورداری اشخاص از بدیهی ترین حقوق خود برای زندگی میباشد مانند حق داشتن خانواده، آزادی بیان، داشتن مال و.. و اهلیت استیفا به معنای توانایی فرد در دخل و تصرف اموال خود میباشد مانند خرید و فروش و انجام معاملات مختلف.
طبق ماده ۲۱۱ قانون مدنی برای اینکه افراد از اهلیت لازم برای اداره و کنترل اموال خود برخوردار باشند باید عاقل، بالغ و رشید باشند، در غیر این صورت اشخاصی که هر یک از صفات مذکور را برخوردار نباشند از نظر قانونی محجور هستند و توانایی کنترل اموال خود را ندارند.
در واقع محجوران به سه دسته صغیر، مجنون و اشخاص غیر رشید تقسیم میشوند که چنانچه احراز شود هر یک از اشخاص دارای چنین شرایطی هستند حق دخل و تصرف اموال خود را ندارند، لکن در مبحث واگذاری اموال افراد مسن تنها دو شرط سفیه (غیر رشید) و جنون میتواند در صورت احراز شرایط مانع واگذاری اموال شود، و به دلیل اینکه این افراد خارج از شرایط افراد صغیر و یا اصطلاحاً خردسال هستند، بنابراین صفت صغر بر این افراد صحیح نمیباشد و نمیتوان به این دلیل این افراد محجور دانست، بنابراین تنها در صورت وجود دو شرط جنون و یا سفیه میتوان مانع از معاملات و یا دخل تصرفات افراد سن بالا در اموال خود شد.
نکته: غیر رشید شخصی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلائی نباشد به عنوان مثال این موضوع در اشخاص سن بالا بسیار شایع است که شخص به دلیل کهولت سن و بیماری هایی مانند آلزایمر و حواس پرتی و یا عدم تصمیم گیری صحیح اقدام به انجام معاملاتی انجام میدهد که از نظر عقلی هیچ فردی آن معامله را انجام نمیدهد، به عنوان مثال واگذاری یک آپارتمان به صورت مجانی و یا در مقابل بهای ناچیز.
معاملات افراد محجور
همان طور که گفته شد تمامی افراد حق دخل و تصرف در اموال خود را دارند و با توجه به قاعده تملیک که بیان دارد هر کس حق دارد هر گونه دخل و تصرفی در اموال خود داشته باشد، هیچ کس نمیتواند مانع اشخاص در هنگام معاملات اموال خود شود مگر اینکه همان طور که گفته شد یا به موجب قانون و یا اینکه شخص به نحوی از انحا محجور باشد، لکن قانونگذار برای معاملات اشخاص محجور شرایطی را پیش بینی کرده است که در صورت رعایت آن معامله با افراد محجور معامله انجام شده صحیح و دارای اعتبار است.
حکم معامله افراد سن بالا
برای اینکه افراد سن بالا محجور بتوانند به طور صحیح معامله نمایند دادگاه برای آنها ولی یا قیم تعیین می کند و از آنجایی که احتمال زنده بودن پدر و جد پدری افراد سن بالا بسیار کم و تقریبا غیر ممکن است دادگاه اقدام به تعیین قیم مینماید تا در صورت تنفیذ معاملات توسط قیم معامله به شکل صحیح انجام شود، بر این اساس معاملات با افراد محجور نیازمند اجازه قیم است در غیر این صورت معامله باطل و فاقد اثر میباشد.
راه های انتقال اموال افراد سن بالا و کهن سال
همان طور که گفته همه افراد تا لحظه مرگ خود اختیار دارایی خود را دارند و میتوانند به وسیله عقود و قرارداد هایی مانند خرید و فروش، صلح، هبه، وقف و.. تمامی اموال و یا بخش مشخصی از آن را به هر شخصی که صلاح میدانند واگذار نمایند و از جهت برای آن ممانعتی وجود ندارد مگر اینکه اثبات شود شخص در زمان انجام معامله از اهلیت برخودار نبوده است و معامله باطل شود.
همچنین شایان ذکر است در عقودی مانند وکالت تا زمانی قرارداد وکالت فی مابین طرفین دارای اثر است که طرفین قرارداد زنده و در قید حیات باشد در غیر این صورت چنانچه هر یک از طرفین فوت نماید عقد وکالت باطل میشود، بنابراین در صورتی که شخصی در لحظات مرگ خود به صورت وکالتی ملکی را بقروشد و ضمن آن هیچ گونه مبایعه نامه ای تنظیم ننماید پس از فوت فروشنده عقد وکالت باطل و فاقد اثر میگردد.
صلح عمری چیست؟
صلح یکی از عقود لازم در قانون مدنی میباشد که به وسیله آن میتوان مالکیت اموال را به شخص دیگری واگذار کرد اما موضوع حائز اهمیتی که این عقد را از سایر عقود مانند بیع متمایز میکند امکان واگذاری اموال به نحوی است که تا زمان زنده بودن فروشنده و یا شخص معینی، فروشنده میتواتند از منافع مال مورد صلح استفاده نماید و از پس فوت مالکیت مال به خریدار منتقل میشود.
لکن اشخاص سن بالایی که قصد دارند اموال خود را به شخصی واگذار نمایند اما منافع مال خود را حد اقل تا زمان زنده بودنشان نیازمند هستند میتوانند به وسیله صلح عمری بدون به آنکه محدودیتی جهت استفاده از مال خود تا زمان زنده بودنشان داشته باشند اموال خود را به دیگران صلح نماید به عنوان مثال فردی ملک خود را به پسرش صلح عمری میکند، با انجام این کار مالکیت ملک را به نحوی به پسر خود واگذار کرده است به این شرط که تا زمانی که پدرش در قید حیات باشد حق دارد از منافع ملک استفاده نماید و او نمیتواند تا زمان حیات پدرش ملک را به کسی بفروشد.
برای اطلاع بیشتر از موضوع آیا اموالم را در زنده بودن صلح عمری کنم؟ بر روی این لینک کلیک کنید
تفاوت صلح عمری و وصیّت نامه
یکی از اقدامات افراد سن بالا تنظیم وصیّت نامه است تا پس از فوت ایشان اموال و خواسته آنها مطابق وصیّت نامه اجرا شود اما نکته که در وصیّت نامه قابل توجه است این موضوع میباشد که وسیله وصیّت نامه تنها یک سوم اموال قابلیت نقل را میتوان به شخصی واگذار کرد و مابقی آن نیازمند تنفیذ وراث متوفی دارد،
بر این اساس چنانچه شخصی به وصیّت کرد باشد که بعد از مرگش تمام اموال خود را تنها به یکی از چهر فرزند خود میدهد، این وصیّت نامه تنها برای یک سوم اموال متوفی دارای اعتبار است و برای اینکه تمام اموال به فرزند مذکور منتقل شود نیازمند اجازه و تایید سایر وارث میباشد در غیر این صورت مابقی یک سوم با توجه به سهم هر شخص در طبق بندی ارث منتقل میشود.
اما در صلح عمری محدودیت وصیّت نامه وجود ندارد و شخص میتواند تمامی اموال خود را به نفر واگذار کرده و همچنان تا زمان حیات خود از منافع مال خود استفاده نماید.
