شرایط و موارد تعیین مهر المثل از موضوعاتی است که به صورت صریح در قانون مدنی و شرع اسلامی به آن پرداخته شده است، و نحوه تعیین مهریه در صورت مشخص نکردن ان در هنگام عقد نکاح پیش بینی شده است، لذا ما در این مقاله قصد داریم به موضوع شرایط و موارد موجب تعیین مهرالمثل میگردد بپردازیم.
شرایط و موارد تعیین مهر المثل
مهریه از مهم ترین دیون در قانون مدنی میباشد که زوج در هنگام انعقاد عقد نکاح متعهد پرداخت آن به زوجه میشود، و از این جهت زوجه به محض انعقاد عقد نکاح مالک مهریه است و میتواند آن را از زوجه مطالبه نماید، وجود مهریه در هر صورت برای عقد نکاح امری الزامی میباشد به خصوص در عقد موقت که در صورت عدم تعیین مهر موجب ابطال عقد موقت میشود، و لیکن با وجود اینکه تعیین مهریه در عقد نکاح هر چند اندک و ناچیز الزامی است ولیکن در عقد نکاح دائم تعیین مهریه در هنگام انعقاد عقد نکاح امری الزامی نمیباشد،
و طرفین میتوانند پس از نکاح دائم در طول زندگی خود مهریه را با توافق یکدیگر تعیین و ثبت نمایند، اما به دلیل اینکه نظرات افراد حتی در زندگی مشترک داری اختلاف است، در مواردی زوجین برای تعیین مهریه به توافق نمیرسند، لذا قانونگذار به جهت رعایت شرایط عقد نکاح و همچنین حفظ حقوق زوجه در صورت عدم تعیین مهریه به پیش بینی مهر های دیگری از قبیل مهر المثل و مهر المتعه پرداخته است که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
مهر المثل چیست؟
همان طور که گفته شد تعیین مهریه در عقد نکاح امری الزامی میباشد و در صورت عدم توافق زوجین در تعیین مهریه موجب میشود طبق قانون برای زوجه مهر المثل یا مهرالمتعه تعیین گردد، که بسته به شرایط زوجه از قبیل داشتن نزدیکی یا عدم آن با زوج نوع مهریه متفاوت است.
طبق ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین میتوانند بعد از عقد، مهر را به تراضی معین کنند، و اگر قبل از تراضی بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهر المثل خواهد بود، براین اساس در صورتی که در هنگام عقد نکاح دائم طرفین مهریه معینی را تعیین ننمایند، نکاح صحیح است
و زوجین میتوانند در طول زندگی مشترک خود مهریه را تعیین ننمایند و چنانچه پس از نزدیکی مهریه تعیین نگردد و یا اینکه زوجین برای تعیین مهریه به توافق نرسند زوجه مستحق دریافت مهر المثل خواهد بود، در واقع ریشه فقهی مهریه به دلیل زایل شدن پرده بکارت یا نزدیکی است که به زوجه مهریه تعلق میگیرد، لذا از آنجایی که مهر المثل با توجه به برقراری رابطه جنسی به زوجه تعلق میگیرد لازم نزدیکی بین زوجین انجام شود در غیر این صورت زوجه متح دریافت مهرالمتعه است.
شرایط و موارد تعیین مهر المثل چیست؟
مهر المثل با توجه به شان و وضعیت شخصی و خانوادگی زوجه تعیین میگردد، بدین معنا که در تعیین مهر المثل وضعیت شخصی و اجتماعی زوجه برسی میشود، سپس مهریه بر این اساس تعیین میشود و زوج حقی برای دخالت یا اثر گذاری در تعیین مهرالمثل ندارد، قانون گذار برای تعیین دقیق مهر المثل در ماده ۱۰۹۱ بیان داشته داشت است، برای تعیین مهر المثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و.. تعیین گردد.
براین اساس دادگاه پس از درخواست زوجه برای تعیین مهر المثل به جهت تعیین مهریه مطابق ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی و برسی اوضاع و احوال زوجه موضوع را برای برسی دقیق به کارشناس ارجاع میدهد ، و کارشناس نیز با توجه به موارد زیر مهریه زوجه را تعیین منماید:
- الف. شان و وضعیت اقتصادی اجتماعی خانواده زوجه
- از مهم ترین مواردی که در رویه دادگاه ها جهت تعیین مهر المثل زوجه به آن پرداخته میشود برسی وضعیت زندگی قبلی زوجه یا به عبارتی همان خانه پدری خانواده زوجه از نظر مقام و جایگاه آنها از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میباشد که هر چه به نسبت وضعیت خانوادگی زوجه بهتر باشد میزان مهر المثل نیز بیشتر است
- ب. وضعیت شخص زوجه از نظر میزان تحصیلات و شغل، یکی دیگر از مهم ترین عواملی است که در تعیین مهر المثل موثر میباشد، و قاعدتا مهریه شخصی که دارای مدرک دکتری میباشد و شغل طبابت مشغول است قاعدتا از شخصی که دارای مدرک دیپلم میباشد و خانه دار است بیشتر است، لذا هر چه جایگاه شغلی و تحصیلی زوجه بالا تری باشد میزان مهر المثل بیشتر است
- ج. عرف محل از دیگر مواردی است که در تعیین مهر المثل اثر گذار میباشد، به عنوان مثال در صورتی که در یک شهر، عرف تعیین مهریه ملک باشد، پس از برسی کارشناس یک ملک یا به ارزش آن به عنوان مهر المثل تعیین میشود.
شایان ذکر است مواردی که در قانون برای تعیین مهر المثل ذکر شده است حصری نمیباشد و دادگاه میتواند هر چیزی را که بیانگر اوضاع و احوال زوجه است به عنوان مهر المثل قرار دهد.
