در کشور ایران ازدواج به دو صورت شکل میگیرد: ۱- عقد دائم ۲- عقد موقت، قانونگذار در بحث ارث در عقد موقت برای آن موردی پیش بینی نکرده است و با توجه به قانون مدنی، ارث زمانی تعلق میگیرد که به صورت عقد دائم باشد و ممنوع از ارث نباشند که در آن صورت ارث به زوج یا زوجه که در حین فوت در قید حیات میباشند تعلق میگیرد.
چه کسانی از یکدیگر ارث میبرند؟
بر اساس قانون مدنی ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌کند.
۱-افرادی که نسب خونی با کسی که فوت‌شده داشته باشند.
الف) طبقه اول: پدر و مادر، فرزندان، فرزندان فرزندان هرچه قدر پایین‌تر برود.
ب) اجداد، خواهر و برادر و فرزندان خواهر و برادر
ج)عموها،عمه‌ها، خاله‌ها و دایی متوفی و فرزندان آن‌ها
۲- افرادی که با یکدیگر رابطه سببی داشته باشند: (مانند: زن و شوهر)
لازم به ذکر است که هر کدام از طبقات که وجود داشته باشند، طبقه بعدی آن ارث نمی برد.
زوجه چه مقدار ارث میبرد؟
بر طبق ماده هشت۸۶۴ قانون مدنی: ” ازجمله افرادی که به موجب سبب ارث میبرند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشند.” و با توجه به این ماده قانون مدنی که منظور قانونگذار چنین میباشد: اگر زن و مردی می‌خواهند از یکدیگر ارث ببرند، باید زن و مرد عقد کرده باشند و همینطور حین فوت دیگری زنده باشند. و ارث بردن خانم وقتیکه دارای فرزند باشند یک‌هشتم سهم دارند و زمانیکه فرزند نداشته باشند یک‌چهارم از کل اموال مرد ارث میبرد.
آیا در عقد موقت نیز همانند عقد دائم زن ارث میبرد؟
خیر، با توجه به ماده ۹۴۰ قانون مدنی: زوجین که زوجیت آن‌ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث میبرند. به معنی آنست که زوجین درصورتیکه از یکدیگر ارث میبرند که ازدواج به صورت عقد دائم باشد و اینکه مانعی هم برای ارث بردن نباشد.
آیا میتوان در ارث در عقد موقت برای زوجه وصیت کرد؟
بله، مرد میتواند تا قبل‌از فوت، تا یک‌سوم کل اموال خود را وصیت کند و نافذ میباشد.
درصورتیکه مرد در ارث بردن زوجه در شرط ضمن عقد ذکر کند، خانم ارث میبرد؟
با توجه به این نکته که در این‌موضوع کاملاً اختلافی میباشد و به دلیل اینکه رابطه ارث جزئی از قوانین آمره میباشد. و نمیتوان خلاف آن با یکدیگر توافق کرد. چون دراینصورت سهم‌الارث دیگر افراد را تحت تاثیر قرار میدهد. و با توجه به نظر مشهورتر: شروط ارث بردن در عقد موقت نیز باطل میباشد.
آیا این امکان وجود دارد که در یک قرارداد دیگر شرط کنند که زوجین یا یکی از آن ها بتوانند ارث ببرند؟
در این مورد اختلاف نظر وجود دارد، عده ای معتقد هستند که چنین قرارداردی صحیح و درست میباشد. ولی در مقابل آن عده ای میگویند: چون این قوانین در قرآن آمده است و جزء قوانین آمره میباشد، بنابراین خلاف آن نیز نمیتوان شرط کرد چه در ضمن عقد باشد و چه در قرارداد دیگر در هر صورت باطل میباشد.
با توجه به اینکه عقد موقت به مدت پانزده سال میباشد، خانم میتواند ارث ببرد؟
خیر، فرقی نمی‌کند که مدت‌زمان صیغه عقد موقت چقدر باشد درهرصورت در عقد موقت از یکدیگر ارث نمی‌برند.
درصورتیکه خانم در عقد موقت حامله شده باشد آیا از مرد ارث میبرد؟
خیر، ارث در عقد موقت به خانم یا آقا تعلق نمیگیرد، مگر اینکه آن را به عقد نکاح دائم تبدیل کرده باشند.
فرزند متولد شده از زوجین، ارث در عقد موقت را میتواند ببرد؟
بله، در ازدواج موقت ارث بردن فرزند ناشی از عقد موقت، از پدر و مادر خود ارث میبرد و همینطور پدر و مادر از فرزند ارث میبرند و این رابطه نیز مانند نکاح دائمی میباشد.
درصورتیکه در عقد موقت پدر فوت کند، آیا فرزند میتواند سهم‌الارث خود را طلب کند؟
بله، در شرایطی که فرزند بتواند اثبات کند نسب خود با پدر را دراینصورت میتواند سهم‌الارث خود را مطالبه نماید.
